Seizoen 2019-2020
'Racisme en ongelijkheid in het onderwijs' door Orhan Agirdag (16 juni 2020) - te bekijken op YouTube
We zijn massaal verontwaardigd over racisme. Maar verontwaardiging alleen zal niet helpen om het te verminderen. We moeten eerst begrijpen wat racisme juist is, en hoe het gerelateerd is aan andere begrippen zoals vooroordelen en discriminatie in verschillende sectoren. De focus van deze lezing ligt op het onderwijs. Er wordt uiteengezet hoe racisme, stereotypering, vooroordelen en discriminatie de onderwijskansen van de toekomstige generaties bepalen en wat er kan gedaan worden om racisme en de gevolgen ervan aan te pakken.
Orhan Agirdag is professor in de pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven, deeltijds docent aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Jonge Academie. Voordien was hij een Fulbright Fellow aan de UCLA. Zijn onderzoekslabo bestudeert maatschappelijke thema's in het onderwijs. Zijn werk is verspreid over meer dan honderd wetenschappelijke publicaties, die meer dan 1800 keer geciteerd zijn en tevens werden bekroond met verschillende prijzen. Hij coördineert momenteel het Pro-M project, ECDIS-project en begeleidt verschillende doctorandi. Orhan Agirdag wordt frequent uitgenodigd als keynote en is regelmatig te gast op nationale en internationale conferenties. (www.orhanagirdag.com)
'Frontlijnen - Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie' door Nick Meynen (19 mei 2020) - Te bekijken op YouTube
Nick Meynen’s meest recente boek heet “Frontlijnen. Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie.” De Engelse versie werd in Vogue tot één van de tien beste boeken verkozen door klimaatactivisten uit de hele wereld. Maar het klimaat is niet eens het hoofdonderwerp van zijn boek, veel meer gaat het over hoe onze wereldeconomie werkt en over verzet van gemeenschappen tegen onrecht en geweld dat aan hun deur begint om in de opgetelde vraag van de mensheid te voldoen. Het gaat over wetenschappers, activisten, strijd en hoe het anders kan.
Nick schrijft voor media in binnen en buitenland en komt regelmatig met opiniestukken in De Standaard en De Morgen. Hij schrijft ook bijdragen voor de #BeterNaCorona media-coalitie, zoals zonet nog op 8 mei in SamPol. In Leuven werd hij door 11,11,11 tot een “changemaker” verkozen in de categorie media. In deze lezing neemt hij ons mee naar de frontlijnen die onze economie overal opent en naar de vaak verrassende plekken waar men aan oplossingen werkt. Dit alles geactualiseerd naar de huidige situatie met een wereldeconomie in de ijskast. Nick werkt binnen de European Environmental Bureau aan systeemverandering.
'Sociaal Schaduwwerk, informele spelers in het welzijnslandschap' door Mieke Schrooten (21 april 2020) - Te bekijken op YouTube
Burgers schieten nu meer dan ooit in actie. Zij richten zich op de noden van mensen, mede-burgers, organisaties die in volle strijd zijn of extra hulp en aandacht behoeven als gevolg van de corona-crisis. Hiervoor en -wie weet nog meer- na deze crisis zullen burgerinitiatieven zich blijvend richten op hulp aan buren, nieuwkomers, vermaatschappelijking van de zorg, levendig maken van de buurt … Deze maatschappelijke fenomenen verdiepen onze democratie. Ze ontstaan in de schoot van burgercollectieven, actiegroepen, zelforganisaties (EDO's in Leuven), religieuze verenigingen, online gemeenschappen, etc. Ze maken mee de superdiverse samenleving. Als is dat niet altijd op dezelfde manier en niet altijd even zichtbaar, maar daarom niet minder waardevol.
Internationaal Comité, federatie van zelforganisaties van mensen met migratieachtergrond, wil de blikken verruimen en nodigt Mieke Schrooten uit. Mieke Schrooten is als onderzoeker en docent sociaal werk verbonden aan de Odisee Hogeschool en de Universiteit Antwerpen. In haar onderwijs en onderzoek focust ze op thema’s als stedelijk sociaal werk, transmigratie, grensoverstijgend sociaal werk en informele sociaalwerkpraktijken.
'A good death is a human right' door Dr. Philip Nitschke (18 februari 2020) - Te bekijken op YouTube
Vroeg of laat worden we allemaal geconfronteerd met ons eigen overlijden. Dit hebben we – in België– soms zelf in de hand door een vrije keuze over het levenseinde. Philip Nitschke bespreekt de vrije wilsbeschikking ikv euthanasie en hulp bij zelfdoding. Dr. Philip Nitschke was in 1996 de eerste arts die een legale dodelijke injectie toediende aan vier terminaal zieke patiënten onder 'the Northern Territory’s Rights of the Terminally Ill Act'. Als oprichter en directeur van 'Exit International' schreef hij enkele bijzondere werken over vrijwillige euthanasie en hulp bij zelfdoding.
'Jan van Eyck uit de doeken' door Anne van Grevenstein (21 januari 2020)
2020 staat helemaal in het teken van de Vlaamse Meester Jan van Eyck. Vanaf 1 februari 2020 vindt de grootste Jan van Eyck-tentoonstelling ooit plaats in het MSK van Gent. Panelen uit het atelier van van Eyck, kopieën van intussen verdwenen schilderijen en meer dan honderd topstukken uit de late middeleeuwen worden in de prestigieuze tentoonstelling verzameld. En nu het Lam Gods grotendeels gerestaureerd is door het team van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, keert het binnenkort terug naar de Sint-Baafskathedraal. Hoog tijd dus om in te zoomen op dit grote meesterwerk De aanbidding van het Lam Gods! Anne van Grevenstein ontrafelt voor u laag voor laag wat de restauratie onthulde.
Anne van Grevenstein is restaurator van schilderijen en beschilderde objecten. Ze is voormalige adviseur van de kathedrale Kerkfabriek Sint-Baafs en was daardoor nauw betrokken bij het restauratieproject van het Lam Gods. (Deze lezing werd uitzonderlijk niet opgenomen.)
'Burgers aan de wetenschap: kansen en valkuilen' door Tine Huyse (17 december 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Steeds meer burgers schieten vandaag in actie omdat ze nood hebben aan oplossingen die de wetenschap of politiek niet wil of kan bieden. Ze liggen wakker van luchtvervuiling, fijn stof of biodiversiteitsverlies. Ook wetenschappers reiken steeds meer de hand naar de burger. Citizen Science biedt hen de mogelijkheid om meer en ander onderzoek te doen. De overheid ziet in de opmars van Citizen Science dan weer een kans om het vertrouwen van de burger in wetenschap te vergroten. In deze lezing kijken we naar het verleden, het heden en de toekomst van burgerwetenschap in Vlaanderen en Nederland, en staan we ook stil bij de mogelijke valkuilen en uitdagingen. We laten de vele gezichten van Citizen Science zien aan de hand van Leuvense projecten.
Tine Huyse is biologe. Ze is senior onderzoeker aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en is deeltijds verbonden aan de KU Leuven. Ze bestudeert het ontstaan en de verspreiding van tropische infectieziektes. Daarnaast heeft ze een sterke interesse in wetenschapscommunicatie. Tine Huyse woont in Wijgmaal. Het boek Citizen Science is verkrijgbaar bij uitgeverij Pelckmans Pro.
'Wat na de afschaffing van de woonbonus?' door Sien Winters (19 november 2019) - Bekijk de lezing hier op YouTube
De nieuwe Vlaamse regering besliste om vanaf 2021 de woonbonus af te schaffen. Welke gevolgen mogen we verwachten?
Sien Winters legt uit hoe de woningmarkt werkt en hoe het beleid daarop een invloed heeft. Ze illustreert met gegevens voor de voorbije 20 jaar wat er is veranderd o.a. op vlak van nieuwbouw, renovatie en woningprijzen en hoe de eigen woning de voornaamste vorm van vermogen van Belgische huishoudens is. Het woonbeleid is echter niet zozeer gericht op het bevorderen van het woningbezit, maar op het recht op wonen. Hier zijn de voornaamste vragen of wonen voor iedereen betaalbaar is en of de minimale kwaliteit is verzekerd. De cijfers tonen dat dit recht op wonen voor velen nog een verre illusie is. En ook hier is de vraag wat het beleid kan of moet doen.
Sien Winters is onderzoeksleider aan het HIVA Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving van de KU Leuven en coördinator van het Steunpunt Wonen, en leidt al 20 jaar onderzoek over dit thema. Vanuit die kennis adviseert ze de Vlaamse overheid, provincies, steden en private organisaties over woonbeleid.
'UNIA: de info die nodig is om zélf te oordelen' door Bram Sebrechts (15 oktober 2019) - Bekijk de lezing hier op YouTube
Unia ligt onder vuur. Vlaams minister-president Jan Jambon zegt vlakaf dat het al meer kwaad dan goed deed in de strijd tegen discriminatie en zijn regering zet de samenwerking met het interfederaal gelijkekansencentrum stop. Filip De Winter tweet dat hij dat toch maar mooi binnengehaald heeft, Wouter Beke geeft mee dat de strijd nog niet gestreden is en verder kibbelen voor- en tegenstanders eindeloos over nut en aanpak van het centrum. Tijd dus om van Unia zélf te weten te komen wat het doet, hoe het dat doet en waarom. Bram Sebrechts is woordvoerder van UNIA. Hij geeft een boeiend overzicht van de organisatie en beantwoordt kritische vragen.
We zijn massaal verontwaardigd over racisme. Maar verontwaardiging alleen zal niet helpen om het te verminderen. We moeten eerst begrijpen wat racisme juist is, en hoe het gerelateerd is aan andere begrippen zoals vooroordelen en discriminatie in verschillende sectoren. De focus van deze lezing ligt op het onderwijs. Er wordt uiteengezet hoe racisme, stereotypering, vooroordelen en discriminatie de onderwijskansen van de toekomstige generaties bepalen en wat er kan gedaan worden om racisme en de gevolgen ervan aan te pakken.
Orhan Agirdag is professor in de pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven, deeltijds docent aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Jonge Academie. Voordien was hij een Fulbright Fellow aan de UCLA. Zijn onderzoekslabo bestudeert maatschappelijke thema's in het onderwijs. Zijn werk is verspreid over meer dan honderd wetenschappelijke publicaties, die meer dan 1800 keer geciteerd zijn en tevens werden bekroond met verschillende prijzen. Hij coördineert momenteel het Pro-M project, ECDIS-project en begeleidt verschillende doctorandi. Orhan Agirdag wordt frequent uitgenodigd als keynote en is regelmatig te gast op nationale en internationale conferenties. (www.orhanagirdag.com)
'Frontlijnen - Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie' door Nick Meynen (19 mei 2020) - Te bekijken op YouTube
Nick Meynen’s meest recente boek heet “Frontlijnen. Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie.” De Engelse versie werd in Vogue tot één van de tien beste boeken verkozen door klimaatactivisten uit de hele wereld. Maar het klimaat is niet eens het hoofdonderwerp van zijn boek, veel meer gaat het over hoe onze wereldeconomie werkt en over verzet van gemeenschappen tegen onrecht en geweld dat aan hun deur begint om in de opgetelde vraag van de mensheid te voldoen. Het gaat over wetenschappers, activisten, strijd en hoe het anders kan.
Nick schrijft voor media in binnen en buitenland en komt regelmatig met opiniestukken in De Standaard en De Morgen. Hij schrijft ook bijdragen voor de #BeterNaCorona media-coalitie, zoals zonet nog op 8 mei in SamPol. In Leuven werd hij door 11,11,11 tot een “changemaker” verkozen in de categorie media. In deze lezing neemt hij ons mee naar de frontlijnen die onze economie overal opent en naar de vaak verrassende plekken waar men aan oplossingen werkt. Dit alles geactualiseerd naar de huidige situatie met een wereldeconomie in de ijskast. Nick werkt binnen de European Environmental Bureau aan systeemverandering.
'Sociaal Schaduwwerk, informele spelers in het welzijnslandschap' door Mieke Schrooten (21 april 2020) - Te bekijken op YouTube
Burgers schieten nu meer dan ooit in actie. Zij richten zich op de noden van mensen, mede-burgers, organisaties die in volle strijd zijn of extra hulp en aandacht behoeven als gevolg van de corona-crisis. Hiervoor en -wie weet nog meer- na deze crisis zullen burgerinitiatieven zich blijvend richten op hulp aan buren, nieuwkomers, vermaatschappelijking van de zorg, levendig maken van de buurt … Deze maatschappelijke fenomenen verdiepen onze democratie. Ze ontstaan in de schoot van burgercollectieven, actiegroepen, zelforganisaties (EDO's in Leuven), religieuze verenigingen, online gemeenschappen, etc. Ze maken mee de superdiverse samenleving. Als is dat niet altijd op dezelfde manier en niet altijd even zichtbaar, maar daarom niet minder waardevol.
Internationaal Comité, federatie van zelforganisaties van mensen met migratieachtergrond, wil de blikken verruimen en nodigt Mieke Schrooten uit. Mieke Schrooten is als onderzoeker en docent sociaal werk verbonden aan de Odisee Hogeschool en de Universiteit Antwerpen. In haar onderwijs en onderzoek focust ze op thema’s als stedelijk sociaal werk, transmigratie, grensoverstijgend sociaal werk en informele sociaalwerkpraktijken.
'A good death is a human right' door Dr. Philip Nitschke (18 februari 2020) - Te bekijken op YouTube
Vroeg of laat worden we allemaal geconfronteerd met ons eigen overlijden. Dit hebben we – in België– soms zelf in de hand door een vrije keuze over het levenseinde. Philip Nitschke bespreekt de vrije wilsbeschikking ikv euthanasie en hulp bij zelfdoding. Dr. Philip Nitschke was in 1996 de eerste arts die een legale dodelijke injectie toediende aan vier terminaal zieke patiënten onder 'the Northern Territory’s Rights of the Terminally Ill Act'. Als oprichter en directeur van 'Exit International' schreef hij enkele bijzondere werken over vrijwillige euthanasie en hulp bij zelfdoding.
'Jan van Eyck uit de doeken' door Anne van Grevenstein (21 januari 2020)
2020 staat helemaal in het teken van de Vlaamse Meester Jan van Eyck. Vanaf 1 februari 2020 vindt de grootste Jan van Eyck-tentoonstelling ooit plaats in het MSK van Gent. Panelen uit het atelier van van Eyck, kopieën van intussen verdwenen schilderijen en meer dan honderd topstukken uit de late middeleeuwen worden in de prestigieuze tentoonstelling verzameld. En nu het Lam Gods grotendeels gerestaureerd is door het team van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, keert het binnenkort terug naar de Sint-Baafskathedraal. Hoog tijd dus om in te zoomen op dit grote meesterwerk De aanbidding van het Lam Gods! Anne van Grevenstein ontrafelt voor u laag voor laag wat de restauratie onthulde.
Anne van Grevenstein is restaurator van schilderijen en beschilderde objecten. Ze is voormalige adviseur van de kathedrale Kerkfabriek Sint-Baafs en was daardoor nauw betrokken bij het restauratieproject van het Lam Gods. (Deze lezing werd uitzonderlijk niet opgenomen.)
'Burgers aan de wetenschap: kansen en valkuilen' door Tine Huyse (17 december 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Steeds meer burgers schieten vandaag in actie omdat ze nood hebben aan oplossingen die de wetenschap of politiek niet wil of kan bieden. Ze liggen wakker van luchtvervuiling, fijn stof of biodiversiteitsverlies. Ook wetenschappers reiken steeds meer de hand naar de burger. Citizen Science biedt hen de mogelijkheid om meer en ander onderzoek te doen. De overheid ziet in de opmars van Citizen Science dan weer een kans om het vertrouwen van de burger in wetenschap te vergroten. In deze lezing kijken we naar het verleden, het heden en de toekomst van burgerwetenschap in Vlaanderen en Nederland, en staan we ook stil bij de mogelijke valkuilen en uitdagingen. We laten de vele gezichten van Citizen Science zien aan de hand van Leuvense projecten.
Tine Huyse is biologe. Ze is senior onderzoeker aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en is deeltijds verbonden aan de KU Leuven. Ze bestudeert het ontstaan en de verspreiding van tropische infectieziektes. Daarnaast heeft ze een sterke interesse in wetenschapscommunicatie. Tine Huyse woont in Wijgmaal. Het boek Citizen Science is verkrijgbaar bij uitgeverij Pelckmans Pro.
'Wat na de afschaffing van de woonbonus?' door Sien Winters (19 november 2019) - Bekijk de lezing hier op YouTube
De nieuwe Vlaamse regering besliste om vanaf 2021 de woonbonus af te schaffen. Welke gevolgen mogen we verwachten?
Sien Winters legt uit hoe de woningmarkt werkt en hoe het beleid daarop een invloed heeft. Ze illustreert met gegevens voor de voorbije 20 jaar wat er is veranderd o.a. op vlak van nieuwbouw, renovatie en woningprijzen en hoe de eigen woning de voornaamste vorm van vermogen van Belgische huishoudens is. Het woonbeleid is echter niet zozeer gericht op het bevorderen van het woningbezit, maar op het recht op wonen. Hier zijn de voornaamste vragen of wonen voor iedereen betaalbaar is en of de minimale kwaliteit is verzekerd. De cijfers tonen dat dit recht op wonen voor velen nog een verre illusie is. En ook hier is de vraag wat het beleid kan of moet doen.
Sien Winters is onderzoeksleider aan het HIVA Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving van de KU Leuven en coördinator van het Steunpunt Wonen, en leidt al 20 jaar onderzoek over dit thema. Vanuit die kennis adviseert ze de Vlaamse overheid, provincies, steden en private organisaties over woonbeleid.
'UNIA: de info die nodig is om zélf te oordelen' door Bram Sebrechts (15 oktober 2019) - Bekijk de lezing hier op YouTube
Unia ligt onder vuur. Vlaams minister-president Jan Jambon zegt vlakaf dat het al meer kwaad dan goed deed in de strijd tegen discriminatie en zijn regering zet de samenwerking met het interfederaal gelijkekansencentrum stop. Filip De Winter tweet dat hij dat toch maar mooi binnengehaald heeft, Wouter Beke geeft mee dat de strijd nog niet gestreden is en verder kibbelen voor- en tegenstanders eindeloos over nut en aanpak van het centrum. Tijd dus om van Unia zélf te weten te komen wat het doet, hoe het dat doet en waarom. Bram Sebrechts is woordvoerder van UNIA. Hij geeft een boeiend overzicht van de organisatie en beantwoordt kritische vragen.
seizoen 2018-2019
'Verkiezingen 2019' door Dave Sinardet (21 mei 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Op 26 mei 2019 wordt de teerling geworpen. Alle stemplichtige Belgen geven hun voorkeur te kennen en kiezen wie de volgende vijf jaar een zitje krijgt in de Europese, Belgische en regionale parlementen. Weet jij het al? Vijf dagen voor je naar de stembus trekt, helpt prof. Dave Sinardet je op weg. Hij bespreekt de huidige politieke machtsverhoudingen in ons land en de klemtonen die politieke partijen leggen. En ziet het ernaar uit dat de trend van de gemeenteverkiezingen zich zal verderzetten? Kies niet onvoorbereid, kom eerst luisteren!
Prof. Dave Sinardet is docent politieke wetenschappen aan de VUB en aan de Université Saint-Louis Bruxelles. Hij is gespecialiseerd in nationalisme, federalisme en Belgische politiek, thema's waarover hij al veel publiceerde in internationale wetenschappelijke tijdschriften. Daarnaast is Dave Sinardet columnist en wordt hij door binnen- en buitenlandse media vaak gevraagd voor zijn politieke analyses.
'Rwanda, 25 jaar later' door Peter Verlinden (23 april 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Een kwart eeuw geleden stierven in Rwanda naar schatting 1,1 miljoen mannen, vrouwen en kinderen bij de genocide op de Tutsi’s en de massamoorden op de Hutu’s en de Twa’s. Tot vandaag blijven er na deze grootste menselijke tragedie van het einde van de vorige eeuw nog vele vragen. Hoe kan zo’n explosie van geweld mogelijk worden? En vooral: kan er wel een echte verzoening komen in een land waar zowat elke (uitgebreide) familie slachtoffers én daders kent? VRT-journalist Peter Verlinden volgt het dossier al sinds 1989. Hij schreef ook over de Rwandese tragedie, samen met zijn vrouw Marie Bamutese, zelf een overlevende, het boek MARIE - OVERLEVEN MET DE DOOD (Davidsfonds Uitgeverij).
'Gezondheidszorg op termijn onbetaalbaar?' door Pieter Van Herck (19 maart 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Onze zorg is in acuut gevaar. Vergrijzing, innovatie, digitalisering en een ongeziene piek van het aantal chronisch zieken, zetten de bestaande modellen onder zware druk. “Het is vijf voor twaalf”, stellen twaalf voortrekkers in de zorg. “Willen we kwaliteit, duurzaamheid, menswaardigheid betaalbaarheid en toegankelijkheid behouden, dan is directe actie nodig.” Een van die voortrekkers, Pieter Van Herck van Voka, pleit sterk voor ondernemerschap en structurele hervormingen in welzijn en zorg.
Pieter Van Herck is werkzaam als senior adviseur welzijn en gezondheidsbeleid bij Voka – Vlaams Netwerk van Ondernemingen en stuurt ook de Voka Health Community inhoudelijk aan. Pieter is co-auteur, samen met de andere voortrekkers, van de visienota Helping people live the healthiest lives possible en auteur van het boek Transformeren om te overleven in de zorg.
'Zomer zonder vliegen, de zomer van je leven' door Peter Paul Vossepoel (19 februari 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Zomer Zonder Vliegen is een campagne die een groter bewustzijn wil creëren over de impact van vliegreizen. Het vliegtuig nemen is vanzelfsprekend geworden, de mogelijkheden zijn grenzeloos, de wereld ligt aan onze voeten. Ook voor dichtere bestemmingen kiezen we vaak voor het vliegtuig omdat dit meestal de makkelijkste, goedkoopste en snelste optie is. Zomer Zonder Vliegen wil die vanzelfsprekendheid van reizen per vliegtuig in vraag stellen en daagt je uit de alternatieven te herontdekken. Wij geloven namelijk als je kiest voor een zomer zonder vliegen, je niet alleen een ecologische keuze maakt, maar ook kiest voor een leukere, avontuurlijke en authentiekere zomer!
Peter Paul Vossepoel is een van de oprichters van Zomer Zonder Vliegen. Met dit project probeert hij zijn liefde voor reizen te verzoenen met zijn milieubewuste levensstijl. Voor zijn studie Milieuwetenschappen landde deze Hollander in België, vond hier een job in de milieusector en is sindsdien niet meer teruggevlogen.
'Hoe leren robots ons om meer mens te worden?' door Fredo De Smet (15 januari 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
We zitten volop in een momentum van versnelde industriële vooruitgang. Een crisis volgens de ene, een revolutie volgens de andere. Om daarin overeind te blijven, om onze greep op de wereld te kunnen houden, moeten we ons eigen handelen hacken. Om meer humanistisch dan mechanistisch te worden, hebben we behoefte aan Artificial Stupidity.
Fredo De Smet brengt met Artificial Stupidity een signaal van hoop: in 10 vuistregels leren ons omgaan met de digitale realiteit en de snelle veranderingen te leiden in plaats van te lijden.
- Hoe technologie gebruiken zodat ze voor en niet tegen ons werkt?
- Wat kunnen we eigenlijk met die 21st century skills?
- Hoe kunnen we leven als digitale humanisten?
Artificial Stupidity is geen politiek pamflet of filosofische kritiek, maar een persoonlijke zoektocht naar wat het betekent om mens te blijven in een veranderende wereld. Omdat wachten gevaarlijker is dan stappen.
'Gabrielle Petit: een Belgische spionne tijdens de Groote Oorlog' door Sophie De Schaepdrijver (18 december 2018) - Te bekijken op YouTube
In Brussel staat een monument voor een jonge vrouw: de verzetsstrijdster Gabrielle Petit, die tijdens de Eerste Wereldoorlog door het Duitse bezettingsregime werd terechtgesteld. Het is het eerste monument uit de Europese geschiedenis voor een vrouw zonder sociale status. Gabrielle Petit was een 'meisje van niets' - een van de vele duizenden die met precaire baantjes in de dienstensector in de grote stad probeerde te overleven. Maar ze had verstand en ambitie, en de oorlog bood haar de kans om zich via het verzet waar te maken. Tot op het einde weigerde ze te buigen voor overmacht. Deze lezing gaat in op haar korte, tragische leven, en op de manier waarop zij onmiddellijk na de oorlog werd opgegraven (letterlijk en figuurlijk) als embleem van burgermoed. Zowel haar leven als haar herdenking werpen licht op de geschiedenis van onze twintigste eeuw.
Sophie De Schaepdrijver is hoogleraar moderne Europese geschiedenis aan de Pennsyvania State University (V.S.) en gasthoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel. Zij schreef onder andere het bekroonde De Groote Oorlog: het koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog, de bundel Erfzonde van de Twintigste Eeuw: Aantekeningen over '14-'18, en het in de New York Times gerecenseerde An English Governess in the Great War: the secret Brussels diary of Mary Thorp.
'Slaap houdt ons wakker. Over ouder worden, levensstijl en slaap' door Julie Vanderlinden (20 novemver 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Hoe ouder men wordt, hoe meer tijd men doorbrengt in bed, maar hoe minder men effectief slaapt. Wat is nu juist een gezonde nachtrust en hoe lang slaapt men dan best? Als men alle glossy magazines, sociale media, feiten en fabels kan geloven, lijkt het bijna te eenvoudig om je slaap er voor te laten. En toch houdt slaap veel mensen wakker. Kunnen we de verouderingseffecten van slaap tegengaan? En welke rol speelt levensstijl in dit proces? In deze lezing zoomen we dieper in op de veranderingen van ons dagelijks ritme, hoe we slaap kunnen beïnvloeden en hoe we straks uitgerust wakker worden.
Julie Vanderlinden legt zich in haar onderzoek toe op de rol van bewegen en slaap binnen ‘Active en Healthy Ageing’ (KU Leuven) en is internationaal actief via Lifestyle Medicine.
'Over verkiezingen en beloftes van burgerparticipatie' door Manu Claeys (16 oktober 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Na de Tweede Wereldoorlog groeide het besef dat verkiezingen ook kunnen leiden tot de vernietiging van de democratie. En verkiezingen alleen volstaan niet als we het over een echt werkende democratie kunnen hebben. Inhoudelijke medezeggenschap door burgers, voorbij het loutere aanduiden van machthebbers, mag niet ontbreken. De omschakeling naar een meer participatieve democratie, waar burgers effectieve inspraak en controlerecht hebben, verloopt echter moeizaam. Dit brengt ons tot een belangrijke vraag voor ons tijdperk: welke weg willen we inslaan bij de uitbouw van onze democratie? Die van het populisme (waarbij burgerschap gereduceerd wordt tot kiezerschap) of die van bestuurlijke ruimte voor veelzijdig politiek burgerschap?
Manu Claeys is schrijver en voorzitter van het Antwerpse burgercollectief stRaten-generaal, dat in 2010 de Prijs voor de Democratie kreeg en in 2017 een Toekomstverbond sloot met de Vlaamse regering. In juni 2018 verscheen zijn boek Red de democratie!, waarin hij een verrijkte invulling van politiek burgerschap schetst.
'Het Vlaamse onderwijs: zesjescultuur of mag het wat meer zijn?' door Wouter Duyck (18 september 2018) -
Het Vlaamse onderwijs was heel lang wereldtop, maar vandaag rinkelen enkele alarmbellen. We verliezen onze wiskundetoppers in het secundair onderwijs en het begrijpend lezen in het lager onderwijs evolueert dramatisch. Nergens in Europa zijn leerlingen minder gemotiveerd. Wat is er aan de hand? Wat betekent dat voor onze toekomstige welvaart? Kan de brede eerste graad ons helpen? Wouter Duyck zoomt in op ons onderwijs en pleit voor meer ambitie, met een hernieuwde focus op cognitieve basisvaardigheden.
Wouter Duyck is professor cognitieve psychologie en opleidingsvoorzitter aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde een honderdtal artikels in internationale wetenschappelijke tijdschriften, over leren, lezen, meertaligheid en het brein. Hij is actief in het Vlaamse onderwijsdebat en ontwikkelt, in opdracht van de Vlaamse Regering, mee de Columbus-oriënteringsproef voor het hoger onderwijs.
Op 26 mei 2019 wordt de teerling geworpen. Alle stemplichtige Belgen geven hun voorkeur te kennen en kiezen wie de volgende vijf jaar een zitje krijgt in de Europese, Belgische en regionale parlementen. Weet jij het al? Vijf dagen voor je naar de stembus trekt, helpt prof. Dave Sinardet je op weg. Hij bespreekt de huidige politieke machtsverhoudingen in ons land en de klemtonen die politieke partijen leggen. En ziet het ernaar uit dat de trend van de gemeenteverkiezingen zich zal verderzetten? Kies niet onvoorbereid, kom eerst luisteren!
Prof. Dave Sinardet is docent politieke wetenschappen aan de VUB en aan de Université Saint-Louis Bruxelles. Hij is gespecialiseerd in nationalisme, federalisme en Belgische politiek, thema's waarover hij al veel publiceerde in internationale wetenschappelijke tijdschriften. Daarnaast is Dave Sinardet columnist en wordt hij door binnen- en buitenlandse media vaak gevraagd voor zijn politieke analyses.
'Rwanda, 25 jaar later' door Peter Verlinden (23 april 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Een kwart eeuw geleden stierven in Rwanda naar schatting 1,1 miljoen mannen, vrouwen en kinderen bij de genocide op de Tutsi’s en de massamoorden op de Hutu’s en de Twa’s. Tot vandaag blijven er na deze grootste menselijke tragedie van het einde van de vorige eeuw nog vele vragen. Hoe kan zo’n explosie van geweld mogelijk worden? En vooral: kan er wel een echte verzoening komen in een land waar zowat elke (uitgebreide) familie slachtoffers én daders kent? VRT-journalist Peter Verlinden volgt het dossier al sinds 1989. Hij schreef ook over de Rwandese tragedie, samen met zijn vrouw Marie Bamutese, zelf een overlevende, het boek MARIE - OVERLEVEN MET DE DOOD (Davidsfonds Uitgeverij).
'Gezondheidszorg op termijn onbetaalbaar?' door Pieter Van Herck (19 maart 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Onze zorg is in acuut gevaar. Vergrijzing, innovatie, digitalisering en een ongeziene piek van het aantal chronisch zieken, zetten de bestaande modellen onder zware druk. “Het is vijf voor twaalf”, stellen twaalf voortrekkers in de zorg. “Willen we kwaliteit, duurzaamheid, menswaardigheid betaalbaarheid en toegankelijkheid behouden, dan is directe actie nodig.” Een van die voortrekkers, Pieter Van Herck van Voka, pleit sterk voor ondernemerschap en structurele hervormingen in welzijn en zorg.
Pieter Van Herck is werkzaam als senior adviseur welzijn en gezondheidsbeleid bij Voka – Vlaams Netwerk van Ondernemingen en stuurt ook de Voka Health Community inhoudelijk aan. Pieter is co-auteur, samen met de andere voortrekkers, van de visienota Helping people live the healthiest lives possible en auteur van het boek Transformeren om te overleven in de zorg.
'Zomer zonder vliegen, de zomer van je leven' door Peter Paul Vossepoel (19 februari 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
Zomer Zonder Vliegen is een campagne die een groter bewustzijn wil creëren over de impact van vliegreizen. Het vliegtuig nemen is vanzelfsprekend geworden, de mogelijkheden zijn grenzeloos, de wereld ligt aan onze voeten. Ook voor dichtere bestemmingen kiezen we vaak voor het vliegtuig omdat dit meestal de makkelijkste, goedkoopste en snelste optie is. Zomer Zonder Vliegen wil die vanzelfsprekendheid van reizen per vliegtuig in vraag stellen en daagt je uit de alternatieven te herontdekken. Wij geloven namelijk als je kiest voor een zomer zonder vliegen, je niet alleen een ecologische keuze maakt, maar ook kiest voor een leukere, avontuurlijke en authentiekere zomer!
Peter Paul Vossepoel is een van de oprichters van Zomer Zonder Vliegen. Met dit project probeert hij zijn liefde voor reizen te verzoenen met zijn milieubewuste levensstijl. Voor zijn studie Milieuwetenschappen landde deze Hollander in België, vond hier een job in de milieusector en is sindsdien niet meer teruggevlogen.
'Hoe leren robots ons om meer mens te worden?' door Fredo De Smet (15 januari 2019) - Bekijk de lezing op YouTube
We zitten volop in een momentum van versnelde industriële vooruitgang. Een crisis volgens de ene, een revolutie volgens de andere. Om daarin overeind te blijven, om onze greep op de wereld te kunnen houden, moeten we ons eigen handelen hacken. Om meer humanistisch dan mechanistisch te worden, hebben we behoefte aan Artificial Stupidity.
Fredo De Smet brengt met Artificial Stupidity een signaal van hoop: in 10 vuistregels leren ons omgaan met de digitale realiteit en de snelle veranderingen te leiden in plaats van te lijden.
- Hoe technologie gebruiken zodat ze voor en niet tegen ons werkt?
- Wat kunnen we eigenlijk met die 21st century skills?
- Hoe kunnen we leven als digitale humanisten?
Artificial Stupidity is geen politiek pamflet of filosofische kritiek, maar een persoonlijke zoektocht naar wat het betekent om mens te blijven in een veranderende wereld. Omdat wachten gevaarlijker is dan stappen.
'Gabrielle Petit: een Belgische spionne tijdens de Groote Oorlog' door Sophie De Schaepdrijver (18 december 2018) - Te bekijken op YouTube
In Brussel staat een monument voor een jonge vrouw: de verzetsstrijdster Gabrielle Petit, die tijdens de Eerste Wereldoorlog door het Duitse bezettingsregime werd terechtgesteld. Het is het eerste monument uit de Europese geschiedenis voor een vrouw zonder sociale status. Gabrielle Petit was een 'meisje van niets' - een van de vele duizenden die met precaire baantjes in de dienstensector in de grote stad probeerde te overleven. Maar ze had verstand en ambitie, en de oorlog bood haar de kans om zich via het verzet waar te maken. Tot op het einde weigerde ze te buigen voor overmacht. Deze lezing gaat in op haar korte, tragische leven, en op de manier waarop zij onmiddellijk na de oorlog werd opgegraven (letterlijk en figuurlijk) als embleem van burgermoed. Zowel haar leven als haar herdenking werpen licht op de geschiedenis van onze twintigste eeuw.
Sophie De Schaepdrijver is hoogleraar moderne Europese geschiedenis aan de Pennsyvania State University (V.S.) en gasthoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel. Zij schreef onder andere het bekroonde De Groote Oorlog: het koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog, de bundel Erfzonde van de Twintigste Eeuw: Aantekeningen over '14-'18, en het in de New York Times gerecenseerde An English Governess in the Great War: the secret Brussels diary of Mary Thorp.
'Slaap houdt ons wakker. Over ouder worden, levensstijl en slaap' door Julie Vanderlinden (20 novemver 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Hoe ouder men wordt, hoe meer tijd men doorbrengt in bed, maar hoe minder men effectief slaapt. Wat is nu juist een gezonde nachtrust en hoe lang slaapt men dan best? Als men alle glossy magazines, sociale media, feiten en fabels kan geloven, lijkt het bijna te eenvoudig om je slaap er voor te laten. En toch houdt slaap veel mensen wakker. Kunnen we de verouderingseffecten van slaap tegengaan? En welke rol speelt levensstijl in dit proces? In deze lezing zoomen we dieper in op de veranderingen van ons dagelijks ritme, hoe we slaap kunnen beïnvloeden en hoe we straks uitgerust wakker worden.
Julie Vanderlinden legt zich in haar onderzoek toe op de rol van bewegen en slaap binnen ‘Active en Healthy Ageing’ (KU Leuven) en is internationaal actief via Lifestyle Medicine.
'Over verkiezingen en beloftes van burgerparticipatie' door Manu Claeys (16 oktober 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Na de Tweede Wereldoorlog groeide het besef dat verkiezingen ook kunnen leiden tot de vernietiging van de democratie. En verkiezingen alleen volstaan niet als we het over een echt werkende democratie kunnen hebben. Inhoudelijke medezeggenschap door burgers, voorbij het loutere aanduiden van machthebbers, mag niet ontbreken. De omschakeling naar een meer participatieve democratie, waar burgers effectieve inspraak en controlerecht hebben, verloopt echter moeizaam. Dit brengt ons tot een belangrijke vraag voor ons tijdperk: welke weg willen we inslaan bij de uitbouw van onze democratie? Die van het populisme (waarbij burgerschap gereduceerd wordt tot kiezerschap) of die van bestuurlijke ruimte voor veelzijdig politiek burgerschap?
Manu Claeys is schrijver en voorzitter van het Antwerpse burgercollectief stRaten-generaal, dat in 2010 de Prijs voor de Democratie kreeg en in 2017 een Toekomstverbond sloot met de Vlaamse regering. In juni 2018 verscheen zijn boek Red de democratie!, waarin hij een verrijkte invulling van politiek burgerschap schetst.
'Het Vlaamse onderwijs: zesjescultuur of mag het wat meer zijn?' door Wouter Duyck (18 september 2018) -
Het Vlaamse onderwijs was heel lang wereldtop, maar vandaag rinkelen enkele alarmbellen. We verliezen onze wiskundetoppers in het secundair onderwijs en het begrijpend lezen in het lager onderwijs evolueert dramatisch. Nergens in Europa zijn leerlingen minder gemotiveerd. Wat is er aan de hand? Wat betekent dat voor onze toekomstige welvaart? Kan de brede eerste graad ons helpen? Wouter Duyck zoomt in op ons onderwijs en pleit voor meer ambitie, met een hernieuwde focus op cognitieve basisvaardigheden.
Wouter Duyck is professor cognitieve psychologie en opleidingsvoorzitter aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde een honderdtal artikels in internationale wetenschappelijke tijdschriften, over leren, lezen, meertaligheid en het brein. Hij is actief in het Vlaamse onderwijsdebat en ontwikkelt, in opdracht van de Vlaamse Regering, mee de Columbus-oriënteringsproef voor het hoger onderwijs.
seizoen 2017-2018
'Grote vragen over voeding en landbouw' door Tessa Avermaete (15 mei 2018)
Voedselzekerheid en voedselproductie doen zowel mondiaal als lokaal heel wat vragen rijzen. Zullen we erin slagen om voldoende voedsel te produceren voor een groeiende wereldbevolking? Zal iedereen toegang hebben tot voldoende voedsel? Is ons voedsel wel veilig? Is intensieve landbouw slecht voor het milieu? Wat kan ik als burger doen? Deze vragen reflecteren een grote maatschappelijk bezorgdheid. De media bericht met de regelmaat van de klok over voedselschandalen, en tijdschriften staan bol van de allernieuwste diëten en voedingshypes. Hoe ga je als burger om met deze stroom aan informatie? Tessa Avermaete is postdoctoraal onderzoeker aan de divisie bio-economie van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven.
'50 jaar na Martin Luther King: activisme in barbaarse tijden' door Chokri Ben Chikha (17 april 2018)
Vijftig jaar geleden werd Martin Luther King vermoord. Hij voerde een hardnekkige, maar vreedzame strijd tegen rassenscheiding. King werd het gezicht van de civil rights movement van de jaren '50 en '60 in de VS. Hij streed voor de rechten van zwarte Amerikanen. Met zijn spreektalent wist hij vele mensen te beroeren. Legendarisch werd zijn speech met de woorden 'I have a dream'. Vandaag is die strijd nog steeds zeer actueel. De huidige editie van REKTO:VERSO, een tijdschrift voor Cultuur & Kritiek, schenkt in het volledige nummer Dekoloniseer extra aandacht aan deze problematiek van verdeling en wit versus zwart. Theatermaker Chokri Ben Chikha bracht in 2017 het boek Zoo Humain uit bij Lannoo Campus. Dit boek is volgens Dirk De Wachter, “een authentiek pamflet, een verontwaardigd J’accuse, dat enkele prangende maatschappelijke uitdagingen op een persoonlijke, theatrale en provocatieve manier brengt”. Hij gaat op zoek naar antwoorden, maar evengoed stelt hij nog voortdurend vragen omtrent Activisme toen en Activisme nu. Vanuit zijn ervaringen, zijn boek en zijn identiteit (= hij is van Tunesische afkomst) legt hij verbanden tussen de strijd van Martin Luther King en het verhaal van dekolonisatie vandaag.
Chokri Ben Chikha is acteur, regisseur en artistiek leider van de internationale performancegroep Action Zoo Humain. Hij is docent en postdoctoraal onderzoeker in de kunsten aan KASK/School of Arts te Gent.
'De ethiek van de procedurefout' door Walter Van Steenbrugge (20 maart 2018)
De procedurefout is de laatste weken volop in de media. Toen advocaat Sven Mary de procedurefout opwierp in het proces tegen Salah Abdeslam, was de publieke opinie duidelijk: zoiets zou niet mogelijk mógen zijn en is niet verantwoord. Een ethisch vraagstuk dringt zich dan ook op: hoe moreel is het om als advocaat een procedurefout te gebruiken om je cliënt te verdedigen? Strafpleiter Walter Van Steenbrugge bespreekt de verhouding tussen recht en ethiek. Van Steenbrugge bracht eind 2017 zijn nieuwe boek Schuld en boete. Graag zonder blinddoek uit.
'Het energiepact, een energiebeleid voor de toekomst?' door Mathias Bienstman (20 februari 2018)
Het energiepact zorgt momenteel voor politieke hoogspanning. De federale regering wankelde door de onenigheid over de kernuitstap. Wat is de inzet van het energiepact? Waarom is het zo moeilijk om de kerncentrales te sluiten? En hoe ziet een toekomstgericht energiebeleid eruit? Mathias Bienstman van de Bond Beter Leefmilieu gaat in op de belangen die spelen in de energiesector en de structurele trends die onze toekomst vorm geven.
Mathias Bienstman is beleidscoördinator van Bond Beter Leefmilieu en auteur van het pas verschenen boek Op eigen kracht: de bevrijding van gas, olie en kernenergie.
'Waarom mensen zo veel tijd investeren in of verliezen met sociale media' door prof. dr. Bart Pattyn (16 januari 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Wat maakt sociale media zo aantrekkelijk? Waarom willen mensen voortdurend checken of er al iemand geantwoord heeft op hun laatst geposte bericht? Waarom openen we meerdere keren per dag onze vertrouwde website met nieuwsberichten? Je kan dat soort vragen niet beantwoorden zonder stil te staan bij de karakteristieke sociale betrokkenheid van mensen. Vanwaar komt die sociale betrokkenheid vanuit evolutionair oogpunt? Zijn dieren op dezelfde manier sociaal betrokken? Gegeven dat mensen een speciale sociale betrokkenheid vertonen, hoe moeten ze daarmee omgaan? Zijn er geen betere manieren om die nood aan sociale betrokkenheid te kanaliseren dan via sociale media? Bart Pattyn gaat in op deze vragen.
Prof. dr. Bart Pattyn is filosoof met een bijzondere interesse voor wat media doen met onze maatschappelijke verstandhouding. Hij is verbonden aan het Centrum voor ethiek, sociale en politieke filosofie en directeur van het Overlegcentrum voor ethiek (KU Leuven).
'#MeToo ... #EnWatNu?' door prof. dr. Liesbet Stevens (19 december 2017) - Bekijk de lezing op YouTube
We worden de laatste weken overspoeld door een tsunami aan berichten over grensoverschrijdend gedrag. Na bekentenissen en beschuldigingen bij bedrijven als Uber, in Hollywood en onze Vlaamse mediasector komen er nu ook klachten over seksuele intimidatie uit de culinaire wereld. En de #MeToo-beweging is voor Time Magazine zelfs Persoon van het Jaar. Waar komt dit vandaan? Is grensoverschrijdend gedrag een hedendaags fenomeen? Of sluimert het al lang, maar zijn we allemaal gevoeliger geworden en komt het daarom nu aan de oppervlakte? Of ligt het aan het gebruik van sociale media, waar dergelijke verhalen sneller gedeeld en bekend worden? Prof. dr. Liesbet Stevens duidt met cijfers en voorbeelden uit verschillende sectoren waarom de actuele berichten haar en andere experts niet verbazen. Ze geeft verklaringen voor wat er momenteel gaande is en ook tips mee voor wie geconfronteerd wordt met grensoverschrijdend gedrag, als slachtoffer, getuige, vertrouwenspersoon of overheid. Zo vertrekt ze vanuit de wortels van dit actuele fenomeen om voorzichtig vooruit te blikken naar de toekomst: wat nu?
Prof. dr. Liesbet Stevens legt zich in haar onderzoek voornamelijk toe op geweld ten aanzien van vrouwen en kinderen. Ze is gespecialiseerd in het strafrechterlijk kader omtrent de integriteit van personen. Ze is adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen en doceert het vak Recht m.b.t. seksualiteit aan de opleiding Seksuologie (KU Leuven).
'Burn-out, bore-out of bevlogenheid?' door prof. dr. Hans De Witte (23 november 2017) - Bekijk de lezing op YouTube
Burn-out en bore-out zijn actuele thema’s die recent veel aandacht kregen in de media. Wat houden deze fenomenen nu precies in? Wat ligt er aan de basis? Wie loopt er risico? Zou een cursus eerste-hulp-bij-psychische-problemen wonderen kunnen doen, zoals verschillende politieke partijen aanhalen?
Prof. dr. Hans De Witte (KU Leuven, Arbeids- en organisatiepsychologie) deelt zijn expertise rond drie manieren waarop werk kan beleefd worden. Hij geeft toelichting bij burn-out en bore-out (negatieve werkbeleving) maar ook bij het tegenovergestelde: bevlogenheid of ‘work engagement’ (positieve werkbeleving). Tijdens de lezing gaat hij in op wat deze fenomenen inhouden (definitie en omvang), en hoe ze tot stand komen (oorzaken). De klemtoon ligt op burn-out, en de verschillen met de twee andere belevingen.
'Catalonië en/in Europa' door prof. dr. Jan Wouters (oktober 2018)
Barcelona staat volop in de actualiteit. De Catalanen botsen met hun vraag naar onafhankelijkheid frontaal met de Spaanse regering van premier Rajoy. Een illegaal referendum met een duidelijke uitslag. Wat doe je daarmee? De impasse is compleet. Op erg veel plekken in Europa wordt de situatie met veel belangstelling gevolgd, want in vele andere regio's leeft een identiek verlangen bij een deel van de bevolking. Ook in Vlaanderen is men zich bewust van het belang en de mogelijke precedentwaarde.
Cruciaal is de vraag of er een toekomst bestaat voor dergelijke regio's in Europa. Jan Wouters (hoogleraar Internationaal Recht KU Leuven) zoomt met zijn lezing in op deze en andere vragen. Over welke regio's in Europa gaat het? Waar komen die autonomievragen historisch vandaan? Wat zijn de drijfveren? Wat zijn de kansen en de bedreigingen voor een verdere groei naar een werkbaar Europa? Hoe gaat Europa hier vandaag mee om? Zijn er voor de toekomst legitieme alternatieven voor een Europa der natiestaten? Prof. dr. Jan Wouters is gewoon hoogleraar Internationaal Recht en Internationale Organisaties aan de KU Leuven.
Voedselzekerheid en voedselproductie doen zowel mondiaal als lokaal heel wat vragen rijzen. Zullen we erin slagen om voldoende voedsel te produceren voor een groeiende wereldbevolking? Zal iedereen toegang hebben tot voldoende voedsel? Is ons voedsel wel veilig? Is intensieve landbouw slecht voor het milieu? Wat kan ik als burger doen? Deze vragen reflecteren een grote maatschappelijk bezorgdheid. De media bericht met de regelmaat van de klok over voedselschandalen, en tijdschriften staan bol van de allernieuwste diëten en voedingshypes. Hoe ga je als burger om met deze stroom aan informatie? Tessa Avermaete is postdoctoraal onderzoeker aan de divisie bio-economie van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven.
'50 jaar na Martin Luther King: activisme in barbaarse tijden' door Chokri Ben Chikha (17 april 2018)
Vijftig jaar geleden werd Martin Luther King vermoord. Hij voerde een hardnekkige, maar vreedzame strijd tegen rassenscheiding. King werd het gezicht van de civil rights movement van de jaren '50 en '60 in de VS. Hij streed voor de rechten van zwarte Amerikanen. Met zijn spreektalent wist hij vele mensen te beroeren. Legendarisch werd zijn speech met de woorden 'I have a dream'. Vandaag is die strijd nog steeds zeer actueel. De huidige editie van REKTO:VERSO, een tijdschrift voor Cultuur & Kritiek, schenkt in het volledige nummer Dekoloniseer extra aandacht aan deze problematiek van verdeling en wit versus zwart. Theatermaker Chokri Ben Chikha bracht in 2017 het boek Zoo Humain uit bij Lannoo Campus. Dit boek is volgens Dirk De Wachter, “een authentiek pamflet, een verontwaardigd J’accuse, dat enkele prangende maatschappelijke uitdagingen op een persoonlijke, theatrale en provocatieve manier brengt”. Hij gaat op zoek naar antwoorden, maar evengoed stelt hij nog voortdurend vragen omtrent Activisme toen en Activisme nu. Vanuit zijn ervaringen, zijn boek en zijn identiteit (= hij is van Tunesische afkomst) legt hij verbanden tussen de strijd van Martin Luther King en het verhaal van dekolonisatie vandaag.
Chokri Ben Chikha is acteur, regisseur en artistiek leider van de internationale performancegroep Action Zoo Humain. Hij is docent en postdoctoraal onderzoeker in de kunsten aan KASK/School of Arts te Gent.
'De ethiek van de procedurefout' door Walter Van Steenbrugge (20 maart 2018)
De procedurefout is de laatste weken volop in de media. Toen advocaat Sven Mary de procedurefout opwierp in het proces tegen Salah Abdeslam, was de publieke opinie duidelijk: zoiets zou niet mogelijk mógen zijn en is niet verantwoord. Een ethisch vraagstuk dringt zich dan ook op: hoe moreel is het om als advocaat een procedurefout te gebruiken om je cliënt te verdedigen? Strafpleiter Walter Van Steenbrugge bespreekt de verhouding tussen recht en ethiek. Van Steenbrugge bracht eind 2017 zijn nieuwe boek Schuld en boete. Graag zonder blinddoek uit.
'Het energiepact, een energiebeleid voor de toekomst?' door Mathias Bienstman (20 februari 2018)
Het energiepact zorgt momenteel voor politieke hoogspanning. De federale regering wankelde door de onenigheid over de kernuitstap. Wat is de inzet van het energiepact? Waarom is het zo moeilijk om de kerncentrales te sluiten? En hoe ziet een toekomstgericht energiebeleid eruit? Mathias Bienstman van de Bond Beter Leefmilieu gaat in op de belangen die spelen in de energiesector en de structurele trends die onze toekomst vorm geven.
Mathias Bienstman is beleidscoördinator van Bond Beter Leefmilieu en auteur van het pas verschenen boek Op eigen kracht: de bevrijding van gas, olie en kernenergie.
'Waarom mensen zo veel tijd investeren in of verliezen met sociale media' door prof. dr. Bart Pattyn (16 januari 2018) - Bekijk de lezing op YouTube
Wat maakt sociale media zo aantrekkelijk? Waarom willen mensen voortdurend checken of er al iemand geantwoord heeft op hun laatst geposte bericht? Waarom openen we meerdere keren per dag onze vertrouwde website met nieuwsberichten? Je kan dat soort vragen niet beantwoorden zonder stil te staan bij de karakteristieke sociale betrokkenheid van mensen. Vanwaar komt die sociale betrokkenheid vanuit evolutionair oogpunt? Zijn dieren op dezelfde manier sociaal betrokken? Gegeven dat mensen een speciale sociale betrokkenheid vertonen, hoe moeten ze daarmee omgaan? Zijn er geen betere manieren om die nood aan sociale betrokkenheid te kanaliseren dan via sociale media? Bart Pattyn gaat in op deze vragen.
Prof. dr. Bart Pattyn is filosoof met een bijzondere interesse voor wat media doen met onze maatschappelijke verstandhouding. Hij is verbonden aan het Centrum voor ethiek, sociale en politieke filosofie en directeur van het Overlegcentrum voor ethiek (KU Leuven).
'#MeToo ... #EnWatNu?' door prof. dr. Liesbet Stevens (19 december 2017) - Bekijk de lezing op YouTube
We worden de laatste weken overspoeld door een tsunami aan berichten over grensoverschrijdend gedrag. Na bekentenissen en beschuldigingen bij bedrijven als Uber, in Hollywood en onze Vlaamse mediasector komen er nu ook klachten over seksuele intimidatie uit de culinaire wereld. En de #MeToo-beweging is voor Time Magazine zelfs Persoon van het Jaar. Waar komt dit vandaan? Is grensoverschrijdend gedrag een hedendaags fenomeen? Of sluimert het al lang, maar zijn we allemaal gevoeliger geworden en komt het daarom nu aan de oppervlakte? Of ligt het aan het gebruik van sociale media, waar dergelijke verhalen sneller gedeeld en bekend worden? Prof. dr. Liesbet Stevens duidt met cijfers en voorbeelden uit verschillende sectoren waarom de actuele berichten haar en andere experts niet verbazen. Ze geeft verklaringen voor wat er momenteel gaande is en ook tips mee voor wie geconfronteerd wordt met grensoverschrijdend gedrag, als slachtoffer, getuige, vertrouwenspersoon of overheid. Zo vertrekt ze vanuit de wortels van dit actuele fenomeen om voorzichtig vooruit te blikken naar de toekomst: wat nu?
Prof. dr. Liesbet Stevens legt zich in haar onderzoek voornamelijk toe op geweld ten aanzien van vrouwen en kinderen. Ze is gespecialiseerd in het strafrechterlijk kader omtrent de integriteit van personen. Ze is adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen en doceert het vak Recht m.b.t. seksualiteit aan de opleiding Seksuologie (KU Leuven).
'Burn-out, bore-out of bevlogenheid?' door prof. dr. Hans De Witte (23 november 2017) - Bekijk de lezing op YouTube
Burn-out en bore-out zijn actuele thema’s die recent veel aandacht kregen in de media. Wat houden deze fenomenen nu precies in? Wat ligt er aan de basis? Wie loopt er risico? Zou een cursus eerste-hulp-bij-psychische-problemen wonderen kunnen doen, zoals verschillende politieke partijen aanhalen?
Prof. dr. Hans De Witte (KU Leuven, Arbeids- en organisatiepsychologie) deelt zijn expertise rond drie manieren waarop werk kan beleefd worden. Hij geeft toelichting bij burn-out en bore-out (negatieve werkbeleving) maar ook bij het tegenovergestelde: bevlogenheid of ‘work engagement’ (positieve werkbeleving). Tijdens de lezing gaat hij in op wat deze fenomenen inhouden (definitie en omvang), en hoe ze tot stand komen (oorzaken). De klemtoon ligt op burn-out, en de verschillen met de twee andere belevingen.
'Catalonië en/in Europa' door prof. dr. Jan Wouters (oktober 2018)
Barcelona staat volop in de actualiteit. De Catalanen botsen met hun vraag naar onafhankelijkheid frontaal met de Spaanse regering van premier Rajoy. Een illegaal referendum met een duidelijke uitslag. Wat doe je daarmee? De impasse is compleet. Op erg veel plekken in Europa wordt de situatie met veel belangstelling gevolgd, want in vele andere regio's leeft een identiek verlangen bij een deel van de bevolking. Ook in Vlaanderen is men zich bewust van het belang en de mogelijke precedentwaarde.
Cruciaal is de vraag of er een toekomst bestaat voor dergelijke regio's in Europa. Jan Wouters (hoogleraar Internationaal Recht KU Leuven) zoomt met zijn lezing in op deze en andere vragen. Over welke regio's in Europa gaat het? Waar komen die autonomievragen historisch vandaan? Wat zijn de drijfveren? Wat zijn de kansen en de bedreigingen voor een verdere groei naar een werkbaar Europa? Hoe gaat Europa hier vandaag mee om? Zijn er voor de toekomst legitieme alternatieven voor een Europa der natiestaten? Prof. dr. Jan Wouters is gewoon hoogleraar Internationaal Recht en Internationale Organisaties aan de KU Leuven.
seizoen 2016-2017
'Red onze planeet! De klimaatkwestie door de ogen van een geoloog' door Manuel Sintubin (juni 2017)
Manuel Sintubin is professor in de geologie, verbonden aan het Departement Aard- en Omgevingswetenschappen aan de KU Leuven. Hij onderzoekt diverse aspecten van onze ‘actieve’ planeet. Hij is een internationaal expert in de aardbevingsarcheologie, maar mengt zich ook vaak in het publieke debat over allerlei thema’s met betrekking tot onze planeet, zoals grondstoffen, aardbevingen en klimaatverandering.
Samenvatting en meer informatie:
"Wanneer ik naar de White Cliffs van Dover kijkt, zie ik opgeslagen CO2". Aan het woord professor Manuel Sintubin van de KU Leuven. Als geoloog associeert hij de witte krijtrotsen meteen met de natuurlijke koolstofcyclus van onze planeet; met vulkanisme dat CO2 injecteert in onze atmosfeer, en met silicaatverwering dat het er weer uit haalt en fixeert in kalksteen. "Een knappe evenwichtsoefening van het complexe systeem dat wij aarde noemen!"
De aarde is al 4,5 miljard jaar oud. Dergelijke 'deep time' is moeilijk te vatten maar definieert wel het tijdskader waarbinnen professor Sintubin werkt. Enkele jaren Trump zouden het voortbestaan van de planeet kunnen bedreigen? Bij zulke uitspraken fronst een geoloog de wenkbrauwen.
Even alles in perspectief plaatsen. Indien we de geschiedenis van de aarde vergelijken met de bouw van de Eiffeltoren, verschijnt de mens pas bij het insmeren van het topje met menie. Wij zijn dus nieuwkomers maar wisten ondertussen al ontegensprekelijk onze stempel te drukken op de planeet. Zo zetten we in de 18de eeuw met de Industriële Revolutie een ongezien experiment van geo-engineering in gang: extra koolzuurgas de atmosfeer inblazen, steeds meer en wereldwijd. Maar, welk effect heeft dat op (het klimaat van) de aarde en zijn bewoners?
Bij zulke vragen gaat geoloog Manuel Sintubin te rade bij de voorbeelden uit het (zeer verre) verleden. Diepzee-boorkernen bieden daarvoor waardevolle informatie. Blijkt dat de aarde afwisselend ijskelder- en broeikasperiodes heeft meegemaakt. Vandaag leven we in zo’n koele periode, met ijskappen, extreem lage CO2-concentraties, een zeer lage zeespiegel en een hoge klimaatstabiliteit. Uitzonderlijk en perfect voor de mens, al 11.000 jaar lang! Maar hoe reageert het systeem op een plotse massale injectie van CO2?
Geologen brachten de ‘carbon burps’ (felle stijgingen van CO2) die de planeet al doorstond in kaart. Een voorbeeldje uit de oude doos: 55 miljoen jaar terug had de aardse atmosfeer zo'n 1500 à 4000 gigaton extra koolzuurgas te slikken gekregen op 'amper' 15.000 à 30.000 jaar. De bijhorende 'global warming' was niet min. In deze broeikaswereld steeg de temperatuur van de oceanen uiteindelijk tot 30°C in het evenaarsgebied. Maar de aarde slaagde er wel degelijk in om de opwarming te counteren. Dankzij silicaatverwering werd de 'burp' koolzuurgas geleidelijk weer opgeslagen in kalkgesteente. Na 60.000 jaar (!) begon het te beteren. Tja, geen probleem dus dat je in één-twee-drie, met een druk op de knop oplost. Jammer ook voor de levensvormen die in de tussentijd het onderspit delven … Dat stemt tot nadenken.
Waar staan we op dit moment? De CO2-concentratie is de laatste 50 jaar fel gestegen, tot 400 ppm (parts per milion). Ter vergelijking: de ‘Columbia-rivier’ vulkaanuitbarsting (zo'n 16 à 15 miljoen jaar geleden) veroorzaakte een verhoging van de CO2-concentratie tot 400-500 ppm. De gevolgen voor het klimaat waren desastreus. Het zeeniveau steeg zomaar eventjes met 40 meter … Zetten we de huidige menselijke 'burp' verder (op dit moment ca. 7,5 gigaton koolzuurgas per jaar) dan mogen we de piek van de bijhorende temperatuursstijging verwachten rond 2250. De gevreesde 2°C extra bereiken we echter al in 2100. Tijd om op de rem te gaan staan dus. Het klimaatakkoord van Parijs wil daarop inzetten. In dat verhaal moet een heel deel van de reserves fossiele brandstoffen in de grond blijven zitten. Ze zijn 'unburnable', of Trump het nu wil of niet. En vanaf 2050 zullen we verplicht zijn om koolzuurgas uit de atmosfeer te filteren en vast te leggen in de ondergrond … net zoals de aarde dat al miljarden jaren doet. Een zeer kostelijke zaak …
Het tijdperk van het Holoceen is afgelopen, wordt gezegd. De mens drukt nu zijn stempel op de aarde. Dus: lang leve het Antropoceen! Hoewel …, lang? Wat als de menselijke leerling-tovenaar de 'planetary bounderies' aan zijn laars blijft lappen? Wat als we de 'sustainable development goals' van de VN niet halen? ‘Save our planet?’ Geoloog Manuel Sintubin maakt zich geen zorgen over de aarde. Die overleeft ongetwijfeld dit antropogene CO2-experiment. Maar geldt dat ook voor de mens zelf? Onze habitat is een levende en eindige planeet. Laat ons daarnaar handelen. De inzet is klaar en duidelijk ‘us and our future’!
'Politieke aardverschuivingen in Frankrijk' door Mia Doornaert (mei 2017)
Mia Doornaert neemt regelmatig deel aan het publieke debat over binnen- en buitenlandse kwesties. Ze was 38 jaar buitenlandjournaliste van De Standaard, waarvan ze 5 jaar doorbracht als vaste correspondente in Parijs. Ze is auteur en coauteur van verscheidene boeken. Recent verscheen van haar hand: 'Ontredderde republiek’.
‘Iedereen heeft twee vaderlanden, het zijne en Frankrijk’, placht men te zeggen. Merkwaardig genoeg zijn de Fransen zelf ten prooi aan een gevoel van 'rien ne va plus', ondanks de vele troeven van hun land. Frankrijk heeft hervormingen nodig, maar alle pogingen daartoe worden prompt gesaboteerd. Mia Doornaert peilt naar de diepere oorzaken van de malaise in een land met een zo glorieus verleden en een nog steeds benijdenswaardig heden. Haar relaas – van de monarchie tot de Revolutie, van Charles de Gaulle tot François Hollande, van de belle époque tot het einde van de exception française – doorweeft ze met eigen ervaringen en ontmoetingen. - uit 'Ontredderde republiek'
Samenvatting en meer informatie:
Comprendre le malheur français. Dit soort weinig opbeurende titels rolt sinds kort van de persen bij de uitgeverijen. Rien ne va plus in Frankrijk? Mia Doornaert spreekt zelf in haar boek van een Ontredderde republiek. De totaal a-typische Franse presidentscampagne lijkt dit te bevestigen. Het gebruikelijke duel tussen Les Républicains en Le Parti Socialiste vond niet plaats want beide partijen haalden niet eens de 2de verkiezingsronde. Het werd Marine Le Pen versus Emmanuel Macron. Uiteindelijk nam de piepjonge Macron (39 jaar) zijn intrek in het Élysée. De nieuwe president behaalde de overwinning zonder partij (zijn ‘En Marche’ is een beweging). Noch zijn pro-Europese houding als zijn on-Franse liberale discours vormden een struikelblok. Deze kandidaat was duidelijk a-typisch, tot en met zijn huwelijk met de 25 jaar oudere Brigitte. Had het ogenschijnlijk collectief neerslachtig land nood aan iets totaal nieuws?
Tijd voor duiding bij de recente ontwikkelingen in Frankrijk. ‘Een land heeft een collectieve identiteit,’ stelt Frankrijk-experte Mia Doornaert ‘je kan het niet begrijpen zonder het verleden te kennen’. Inzicht in het Franse ‘vécu’ kan alvast een en ander verduidelijken.
Le vécu
Frankrijk bestaat al meer dan 1000 jaar, sinds de kroning van Hugo Capet in de 10de eeuw meer bepaald. Enkel China doet het beter. De hele lange geschiedenis door was de ‘staat’ steeds het kloppend hart van het land: de initiatiefnemer bij uitstek. Tot op de dag van vandaag is er daarover bij links en rechts grote eensgezindheid. Liberalisme wordt in de regel gewantrouwd. ‘C’est l’état qui fait la nation,’ citeert Mia Doornaert een Franse politicus. Ter illustratie: in vele naties vormt de moedertaal de natuurlijke lijm, maar de ‘langage maternel’ van onze zuiderburen werd opgelegd door een ordonnantie onder François I in de 16de eeuw!
Acht eeuwen katholieke monarchie (tot 1789) bleek een geweldige motor voor de culturele ontwikkeling én uitstraling van het land. De Mona Lisa werd naar Parijs gehaald, Montesquieu, Voltaire en Rousseau drukten hun stempel op de Verlichting, Louis XIV werd gekopieerd tot in Rusland enz.
De monarchie delft uiteindelijk het onderspit maar de beroemde revolutie van 1789 had in wezen niet tot doel om de Franse staat te ondermijnen. Er was vooral een verzuchting naar meer inspraak en meer kansen voor iedereen. Immers: ‘Tous les hommes naissent libres et égaux’ zegt de Déclaration des droits de l’homme et du citoyen. En die idee is samen met de veroveringstochten van Napoleon meegereisd naar alle hoeken van Europa.
Tot in de eerste helft van de 20ste eeuw blijft Frankrijk een wereldspeler waar men naar opkijkt en is de Franse staat het cement, de leider en de motor van ‘les citoyens’. Maar na Wereldoorlog II worden de kaarten geschud: het begin van ‘le malheur français’.
Le malheur français
In de tweede helft van de 20ste eeuw kleurt de wereld angelsaksisch. Steden als Londen en New York nemen de fakkel over van Parijs. Een kaakslag voor Frankrijk, zeker gezien de erfvijandschap met Engeland. Meer dan 800 jaar machtsstrijd hebben ze erop zitten, zowel in Europa als in koloniale gebieden op andere continenten. Ook beleidsmatig is de zee diep. Liberale ideeën (geen Tatcher in Frankrijk!), een ongereguleerd internet … de Fransen en hun etatisme hebben het daar moeilijk mee. Als presidentskandidaat pleiten voor minder staat, zoals Macron deed, was bijgevolg erg gewaagd.
De wereld wordt niet alleen angelsaksisch, La France wordt na WO II ook een ‘gewoon’ land. Dat terwijl men nog niet zo lang geleden placht te zeggen ‘Iedereen heeft twee vaderlanden: het zijne en Frankrijk’. De Europese Unie biedt echter een opportuniteit om opnieuw een leidende rol te spelen. Tot in 1989 de val van de Berlijnse muur het Europese élan in Frankrijk breekt. Zwaargewicht Duitsland (ook al een erfvijand die Frankrijk sinds de erfopvolging van Keizer Karel eeuw dreigt te versmachten) kan nu zijn stempel drukken op het beleid. Mitterand had ooit nog een Europese munt geëist, maar de typische Duitse monetaire strengheid staat haaks op de Franse laksheid. Ter illustratie: in het verre verleden was een lege staatskas in Frankrijk niet ongebruikelijk en recenter gaf het land enkele malen de voorkeur aan devaluatie boven het aantrekken van de buikriem. En toch voerde presidentskandidaat Emmanuel Macron een pro-Europees discours.
Ook de binnenlandse situatie verandert. Frankrijk was in het verleden steeds een immigratieland. Integratie verliep grotendeels probleemloos. Of je nu van Vlaamse, Italiaanse of Armeense afkomst was, via de lagere school leerde je mooi Frans. Religie was in de état laique expliciet een privézaak en vormde dus ook geen struikelblok. Wanneer de Franse industrie in het laatste kwart van de 20ste eeuw echter banen verliest aan de lageloonlanden, krijgt het extreemrechtse Front National voet aan wal bij de werkloze arbeiders. De socialisten boren daarop een nieuw kiespubliek aan: de immigranten (cfr. acties ‘Touche pas à mon pote’). Dat leidt tot het zogenoemde ‘immigrationisme’: om kost wat kost geen enkele gemeenschap te stigmatiseren, worden ook scheeflopende situaties toegedekt. De doodsteek voor de integratie, blijkt achteraf. De onrust in de banlieues zijn alvast koren op de molen van Front National. Bovendien deelt bij de recente aanslagen Frankrijk het zwaarst in de klappen. Het geloof in de aloude état als beschermer gaat aan het wankelen. Resultaat Marine Le Pen kan meedingen naar het Élysée (ook mede dankzij het door Mitterand gewijzigde kiessysteem begin jaren 80).
Kortom
Frankrijk kreeg de laatste jaren heel wat teleurstellingen en trauma’s te verwerken. Zelfs de Europese beker hebben ze verloren. Rien ne va plus? Le citoyen heeft tijdens de presidentsverkiezingen duidelijk voor iets nieuws gekozen. Zal Emmanuel Macron dat (kunnen) brengen? Veel zal afhangen van de parlementsverkiezingen. Zal hij kunnen steunen op een meerderheid of wordt het een cohabitation met andersgezinden? Het meerderheidssysteem is zeker niet voordelig voor hem. Hij zoekt alvast medestanders ‘links’ en ‘rechts’.
Anders wonen in de toekomst door Leo Van Broeck (april 2017)
Leo Van Broeck is burgerlijk ingenieur-architect, medeoprichter van het bureau Bogdan & Van Broeck, professor aan de KU Leuven en Vlaams Bouwmeester. Bij de selectie van zijn architectuurprojecten, schenkt hij veel aandacht aan hun maatschappelijke waarde.
“Het nieuwe wonen moet qua beleving concurrentieel zijn met wat we ons voorstellen bij villaatjes in het buitengebied”, zegt Leo Van Broeck, Vlaams Bouwmeester. Hij schetst een visionair beeld van hoe we onze steden en de woonruimte in de toekomst kunnen organiseren.
Is er wel voldoende ruimte voor de verwachte bevolkingstoename? 500.000 extra woningen en de aangekondigde ‘betonstop’, is dat wel combineerbaar? Leo Van Broeck heeft een eigenzinnige visie. Een visie die steeds breder gedragen wordt, ook door de Vlaamse Regering. Hij gelooft in sterke woonconcepten om de Vlaming af te helpen van zijn ruimtevretende honger naar een alleenstaande woning op het platteland. Op die manier kunnen we én meer mensen aangenaam huisvesten, én onze schaarse open ruimte vrijwaren.
Samenvatting en meer informatie:
“We zitten allemaal in hetzelfde blauwe schuitje,” stelt Leo Van Broeck, “maar de mens is talrijk en gedraagt zich bovendien als een soort supermanager van de planeet”. De Vlaamse Bouwmeester legt meteen de vinger op de zere wonde. In dit ‘tijdperk van de mens’ of ‘Antropoceen’ zoals de wetenschap het recent benoemde, is de impact van onze soort op de aarde onmiskenbaar. Vooral ons ruimtegebruik is spectaculair: de mens bezet meer dan 70% van de vruchtbare oppervlakte! Dat genereert een hele resem problemen, tot en met global warming. Plaats ruimen, ‘mensenvrij’ maken, is volgens Leo Van Broeck een efficiënte strategie om de planetaire problemen aan te pakken.
Hoe zit het in Vlaanderen met het ruimtegebruik? De voorbije decennia van ‘verkavelen op grootmoeders wijze’ hebben de regio herleid tot een kruimelkaart. Slechts 30% van de Vlamingen woont in dorpen of steden, de rest in verkavelingen daar ergens tussenin. Onze woningen liggen verspreid, en om elkaar, de school, winkels e.d. te bereiken, werd een wereldrecord aan wegen aangelegd … Dat woonmodel zorgt voor een gigantisch ruimtebeslag dat op dit moment nog steeds met 5 ha per dag aangroeit! De zogenaamde betonstop heeft precies daarop betrekking. Europa heeft bepaald dat er vanaf 2050 geen extra vrije ruimte meer mag worden ingenomen. Het kan immers ook anders. Kijk maar naar Groot-Brittannië met zijn 1888 inwoners per km² ruimtebeslag tegenover 1284 per km² ruimtebeslag in Vlaanderen. Het zijn vooral de dicht bevolkte steden die er het verschil maken. Rond die Engelse steden ligt dan een ‘echte’ green belt en geen uitdijende rand.
Wat kan stedelijker wonen opleveren voor Vlaanderen? Geconcentreerd wonen heeft zonder twijfel een enorme impact op mobiliteit en is alvast een uitstekend antwoord op het fileleed. De villabewoner ‘op het platteland’ kan immers niet zonder auto (en bijhorende garage, oprit enz.) voor zijn inkopen en vrijetijdsbestedingen. In de stad is zachte mobiliteit (te voet, openbaar vervoer, fiets) daarentegen wel een alternatief voor de wagen. Is die dan nog zijn centen waard? Staat hij eigenlijk niet het grootste deel van de dag stil? Autodelen komt dan in het vizier en, in de toekomst, wie weet, ook de zelfrijdende niet-individuele auto. Kortom, van het één komt het ander en die sneeuwbal rolt nog verder: minder auto’s = minder verkeersdoden + een aangename omgeving + minder CO2 enz. Verdicht wonen in de stad met alle winkels, scholen en voorzieningen bij de hand, maakt daarnaast ook gewoon tijd vrij, voor elkaar, voor zichzelf en voor community building. Niets dan voordelen dus!
Waarom haalt stedelijk wonen het (voorlopig nog) niet van de plattelandsvilla? Een stadsomgeving staat voor rijwoningen en hoger bouwen. Dat zijn immers de beste opties om veel mensen te huisvesten en bovendien ook energiezuinige bouwsels. De Vlaming loopt er echter niet warm voor en denkt wellicht spontaan aan kleine ruimten, weinig licht, gebrek aan groen, lawaai enz. Daar precies ligt de uitdaging voor architecten en stedenbouwkundigen volgens Leo Van Broeck. Sterke concepten moeten wonen in de stad even aantrekkelijk maken als de villa op het platteland. Uitgelijnde kroonlijsten die van lange rijen appartementsgebouwen van gelijke hoogte een ‘zeedijk’ van een zonnewering maken, passen daar zeker niet bij. Hoog en laag afwisselen wel. Creativiteit is van het grootste belang. De pretfactor moet omhoog! Waarom niet een lege silo ombouwen tot een aantrekkelijk flatgebouw? En ruimte incalculeren in de stad om je mountainbike moddervrij te maken, kan toch ook? Voor een gezellig park met een strook verwilderde bloemenwei is er zeker plaats, als we de sportzaal, de school, het warenhuis en de parkeergarage op elkaar stapelen. The sky is the limit!
Met z’n allen op onze dichtbevolkte planeet in vrijstaande villa’s op het platteland wonen, kan echt niet meer. Waar ligt dat platteland trouwens als alle ruimte wordt ingenomen door percelen met een huis, gemillimeterd grasveld en de obligate schutting? Een verkaveling is echt geen ‘dorp op den buiten’, en zeker geen schilderij van Bruegel. En eerlijk gezegd zijn we zo veel onderweg dat we niet eens zo veel tijd doorbrengen op ons ‘platteland’. “Het platteland is doodgeknuffeld,” besluit Leo Van Broeck, “maar we moeten niet pessimistisch zijn, het komt terug, als we er opnieuw plaats voor maken.” Compact wonen hoeft bovendien niet griezelig te zijn. Hoe schattig is Delft niet? En hoe genieten we niet van het landschap rond het Toscaanse San Gimignano? De Vlaamse bouwmeester is ervan overtuigd dat we Vlaanderen kunnen ontsnipperen en bijvoorbeeld via verhandelbare grondrechten geleidelijk de omgekeerde verkavelingsbeweging maken. Op voorwaarde dat er voldoende draagvlak is bij de bevolking, natuurlijk. We moeten geloven dat het anders kan!
Verdere lectuur: www.vlaamsbouwmeester.be
'Aanslagen in Brussel. 1 jaar later' door Alexander Van Leuven (maart 2017)
Alexander Van Leuven is radicaliseringsambtenaar van de stad Mechelen (de eerste van België) en lid van de onderzoekseenheid aan het Centrum Interculturalisme, Migratie en Minderheden aan de KU Leuven. Hij komt dagelijks in contact met levens die lijden onder de gevolgen van de aanslagen in Brussel op 22 maart 2016. Vanuit beide achtergronden (een praktische en een theoretische) vertelt hij zijn kant van het verhaal.
"Mijn werk is gestart als master student in Molenbeek, waar ik ruim twee jaar op zoek ben geweest naar de zogenaamde No-go-zones. Dat zijn plaatsen waar politie niet zou durven komen. Ik ontdekte dat dit geen ruimtes zijn, maar incidenten die vaak georkestreerd worden door drug -en autozwendelaars. Ik ontdekte ook dat er een radicaliseringproces aan vooraf gaat. Zo kwam ik terecht in Mechelen om het radicaliseringsbeleid vorm te geven. Gesterkt door veldwerk als antropoloog en studies uit Chicago en Parijs, zetten we Mechelen wereldwijd in de top van de sector. Graag vertel ik het verhaal van hoe we met onderzoek de praktijk versterken."
Samenvatting en meer informatie
De aanslagen in Brussel (en elders) zijn onlosmakelijk verbonden met radicalisering. Maar wat houdt dat precies in? In de heersende visie is radicalisering een statisch gegeven. Je bent geradicaliseerd of je bent het niet. De ommezwaai loert steeds om de hoek, gaat pijlsnel en is meteen heel agressief. Vandaag nog met een kort rokje naar school? Morgen met een automatisch geweer in Syrië. Vaak wordt daarbij ook expliciet de link gelegd tussen religie en geweld. Vanuit het statisch discours is repressie de beste oplossing. Gespierde straffen (cfr. de huurlingenwet, uitzetting op basis van een vermoeden…) zullen het probleem wel de kop indrukken! Deze aanpak is echter allesbehalve goedkoop (extra gevangenissen?) en lijkt soms een loopje te nemen met de basisprincipes van onze rechtstaat. En is deze methode eigenlijk efficiënt?
Met heel wat terreinervaring en onderzoek achter de kiezen, pleit Alexander Van Leuven voor een andere aanpak. Uit Deens onderzoek – het land is ervaringsdeskundige bij uitstek – blijkt immers dat Syrië-gangers verschillende profielen hebben. Er zijn uiteraard strijders maar evenzeer ambulanciers, logistieke ondersteuners enz. Eenzelfde, harde bestraffing van iemand die terugkeert, veroorzaakt daardoor mogelijk nog meer radicalisering. Radicalisering is trouwens een proces in fasen, van recrutering naar de kennismaking met wapens over klein geweld tot de strijd. Van Leuven benadrukt dat die indeling heel belangrijk is voor een correcte rechtsgang, want eigenlijk kun je tot de laatste fase nog steeds terug. Is een repressief beleid dan altijd de goede oplossing of is het logischer, efficiënter, menselijker én goedkoper om het niet zo ver te laten komen?
Vanuit zijn ervaring in de zogenaamde ‘No Go zones’ van Molenbeek en zijn huidige job als radicaliseringsambtenaar in Mechelen definieert Alexander Van Leuven radicalisering precies als een proces dat zo vroeg mogelijk een halt moet worden toegeroepen. Niet met repressie, wel met preventie. Wanneer frustraties (bvb door de hoge werkloosheidsgraad bij de vaders) dreigen de identiteit buitensporig te verscherpen en criminaliteit aan te moedigen, kan een systeem van integrale veiligheid tijdig de boel ontzenuwen. Een intense samenwerking tussen moeders, jeugdwerkers, opvoedingswinkels en de probleemjongeren blijkt wonderen te doen! In Mechelen stonden de laatste jaren verschillende kandidaten klaar om naar Syrië te vertrekken. Preventie hield hen hier. De voedingsbodem voor radicalisering was er, maar ook de juiste hulp. Duidelijk een efficiënte strategie tegen radicalisering en een escalatie naar terrorisme dus.
'De vluchtelingencrisis' door Pieter Stockmans (februari 2017)
Pieter Stockmans is onderzoeksjournalist en reist al tien jaar door de Arabische wereld. Hij onderzocht van binnenuit de radicalisering van alle strijdende partijen in het Midden-Oosten. Voor Knack, MO* Magazine, De Standaard en Middle East Eye leefde hij al ingebed bij Syrische vluchtelingen in de buurlanden van Syrië en op hun weg naar Europa, jihadisten in Turkije en Jordanië, de Koerden in Syrië, Hezbollah in Libanon, de inwoners van Egyptische volkswijken, islamitische en seculiere protestbewegingen in Jordanië, en bij vele Israëli’s en Palestijnen. Hij stond vooraan tijdens historische momenten van de Arabische Lente in Tunesië en Egypte, en is medeoprichter van het journalistieke project 'Tussen Vrijheid en Geluk', dat de menselijke verhalen achter de Arabische opstanden brengt.
Pieter Stockmans is coauteur van De Jihadkaravaan, een boek over alle conflicten die de grote vluchtelingenstromen hebben veroorzaakt. Het boek zal na de lezing ook te koop zijn.
Samenvatting en meer informatie:
Achter de choquerende beelden van de vluchtelingencrisis schuilt een beleid dat niet altijd even prominent onder de aandacht komt. Zo lanceerde de Europese commissie op 6 april 2016 een grootschalig hervormingsplan van het Gemeenschappelijke Europese asielsysteem. Doel is om zo veel mogelijk asielzoekers buiten Europa te houden en daarnaast de vluchtelingen die binnenkomen zo eerlijk mogelijk te verdelen over de lidstaten.
De droge feiten
Turkije en Libië zijn de gedoodverfde kandidaten om de rol van grensbewaker van Europa op zich te nemen. In ruil voor gulle financiële steun werd ondertussen al een akkoord afgesloten met Turkije. Juridisch zit hier echter een flink haar in de boter. Turkije onderschrijft immers niet het VN-vluchtelingenverdrag uit 1951 en is daardoor zelf per definitie geen ‘veilig land’. Zal Turkije zijn belofte houden om geen vluchtelingen terug te sturen naar de conflictlanden? Hoe staat het met de asielprocedure? Kunnen (erkende) vluchtelingen in de toekomst toegang krijgen tot legaal werk, onderwijs, zorg… ? Verontrustend, misschien klinkt een illegale boottocht naar Europa wel aantrekkelijker.
Wat is het plan voor een eerlijke verdeling binnen Europa? Elke vluchteling moet in principe een asielaanvraag indienen bij het eerste Europese land dat hij betreedt. Het is echter niet de bedoeling dat pakweg Griekenland en Italië alle lasten dragen. Wanneer voor die grenslanden het maximum aantal vluchtelingen is bereikt, moeten de andere lidstaten ook hun verantwoordelijkheid opnemen. Om dat alles fair te houden, houdt de verdeelsleutel rekening met de financiële draagkracht (BBP) van elk land. De asielprocedure van de 160.000 gestrande vluchtelingen op de Griekse eilanden vormt alvast een eerste testcase. Maar er zijn slechts enkele tientallen advocaten …
Pieter Stockmans droomt van een ‘Wir schaffen das 2.0’, met een volwaardige asielprocedure in de inkomlanden en een Europa dat als rijk continent een groter deel van de vluchtelingen binnen zijn grenzen opneemt. Een Europese asielinstantie zou daarbij wellicht alles werkbaarder maken.
Het menselijke verhaal
Hoe beleeft een Syrisch gezin met twee jonge kinderen uit Aleppo de vluchtelingencrisis en het bijhorende beleid? De ouders nemen de zware beslissing om niet achter de EU-Turkije-deal te blijven zitten, in een precaire situatie, zonder recht op legaal werk, zonder recht op onderwijs voor hun kinderen, zonder hoop op een toekomst… Is hun keuze voor de door de Turkse maffia georkestreerde mensensmokkel verkeerd? Is het begrijpelijk dat zij het leven van hun dochtertjes in gevaar brengen op een afgedankt rubberbootje richting Europa? Het verhaal loopt goed af voor dít gezin. Vandaag lopen de twee dochtertjes school bij De Ark in Kessel-Lo. Hun moeder huilde tranen van geluk. Het publiek in de bib Leuven begreep haar helemaal.
Meer info over
- de reportages van Pieter Stockmans https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728637600782888/
- zijn analyses https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728636737449641/
- een mooie brief... https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728641934115788/
- vluchtelingen in Leuven vluchtelingenleuven.be
'Wat met Trump?' door Politicoloog Bart Kerremans (januari 2017)
Op 8 november 2016 werden de Amerikaanse presidentsverkiezingen ietwat verrassend gewonnen door Donald Trump. Hoe deed hij dat en welke rol speelden de politieke spelregels in de Verenigde staten hierbij?
In Amerika verhindert het ‘winner takes it all’-principe dat kleine partijen op zichzelf kunnen doorstoten tot het hoogste ambt. Om een gooi te doen naar het presidentschap, diende outsider Donald Trump daarom ‘in te breken’ in een van de twee partijen die er echt toe doen: de Republikeinen of de Democraten. In het verleden was hij geregistreerd kiezer voor beide kampen maar als presidentskandidaat bekent hij definitief kleur voor de Republikeinen.
Tijdens de verkiezingen profileert Donald Trump zich als een a-typische politicus. Hij loopt bovendien ideologisch op twee benen. Zijn plan om de bedrijfsbelastingen te verminderen bijvoorbeeld, is een klassiek Republikeinse thema. Hoge invoertarieven voor Amerikaanse bedrijven die uitwijken, is dat echter niet. De daarbij gegenereerde winst investeren in grote infrastructuurwerken, klinkt zelfs ronduit links!
Deze tweespalt levert geen windeieren op. De traditionele rode staten blijken trouw aan de Republikeinse partij maar Donald Trump weet daarnaast ook kiespubliek af te snoepen van de Democraten. Vooral in staten met een sterk toegenomen etnische diversiteit of met veel werkloosheid ten gevolge van de Chinese groei, krijgt hij onverwacht voet aan wal. Voorstellen als de Mexicaanse muur en slogans als ‘Buy American’ spelen er in op het heersende kwetsbaarheidsgevoel.
Vermits het Amerikaanse kiessysteem ALLE kiesmannen en –vrouwen toekent aan de winnaar, blijkt de ‘swing’ van staten als Wisconsin, Pennsylvania en Michigan van kapitaal belang voor Donald Trump. Hij slaagt erin de vereiste meerderheid van 270 kiesmannen binnen te halen. Vanaf 20 januari 2017 is hij de nieuwe president van de Verenigde Staten van Amerika.
Manuel Sintubin is professor in de geologie, verbonden aan het Departement Aard- en Omgevingswetenschappen aan de KU Leuven. Hij onderzoekt diverse aspecten van onze ‘actieve’ planeet. Hij is een internationaal expert in de aardbevingsarcheologie, maar mengt zich ook vaak in het publieke debat over allerlei thema’s met betrekking tot onze planeet, zoals grondstoffen, aardbevingen en klimaatverandering.
Samenvatting en meer informatie:
"Wanneer ik naar de White Cliffs van Dover kijkt, zie ik opgeslagen CO2". Aan het woord professor Manuel Sintubin van de KU Leuven. Als geoloog associeert hij de witte krijtrotsen meteen met de natuurlijke koolstofcyclus van onze planeet; met vulkanisme dat CO2 injecteert in onze atmosfeer, en met silicaatverwering dat het er weer uit haalt en fixeert in kalksteen. "Een knappe evenwichtsoefening van het complexe systeem dat wij aarde noemen!"
De aarde is al 4,5 miljard jaar oud. Dergelijke 'deep time' is moeilijk te vatten maar definieert wel het tijdskader waarbinnen professor Sintubin werkt. Enkele jaren Trump zouden het voortbestaan van de planeet kunnen bedreigen? Bij zulke uitspraken fronst een geoloog de wenkbrauwen.
Even alles in perspectief plaatsen. Indien we de geschiedenis van de aarde vergelijken met de bouw van de Eiffeltoren, verschijnt de mens pas bij het insmeren van het topje met menie. Wij zijn dus nieuwkomers maar wisten ondertussen al ontegensprekelijk onze stempel te drukken op de planeet. Zo zetten we in de 18de eeuw met de Industriële Revolutie een ongezien experiment van geo-engineering in gang: extra koolzuurgas de atmosfeer inblazen, steeds meer en wereldwijd. Maar, welk effect heeft dat op (het klimaat van) de aarde en zijn bewoners?
Bij zulke vragen gaat geoloog Manuel Sintubin te rade bij de voorbeelden uit het (zeer verre) verleden. Diepzee-boorkernen bieden daarvoor waardevolle informatie. Blijkt dat de aarde afwisselend ijskelder- en broeikasperiodes heeft meegemaakt. Vandaag leven we in zo’n koele periode, met ijskappen, extreem lage CO2-concentraties, een zeer lage zeespiegel en een hoge klimaatstabiliteit. Uitzonderlijk en perfect voor de mens, al 11.000 jaar lang! Maar hoe reageert het systeem op een plotse massale injectie van CO2?
Geologen brachten de ‘carbon burps’ (felle stijgingen van CO2) die de planeet al doorstond in kaart. Een voorbeeldje uit de oude doos: 55 miljoen jaar terug had de aardse atmosfeer zo'n 1500 à 4000 gigaton extra koolzuurgas te slikken gekregen op 'amper' 15.000 à 30.000 jaar. De bijhorende 'global warming' was niet min. In deze broeikaswereld steeg de temperatuur van de oceanen uiteindelijk tot 30°C in het evenaarsgebied. Maar de aarde slaagde er wel degelijk in om de opwarming te counteren. Dankzij silicaatverwering werd de 'burp' koolzuurgas geleidelijk weer opgeslagen in kalkgesteente. Na 60.000 jaar (!) begon het te beteren. Tja, geen probleem dus dat je in één-twee-drie, met een druk op de knop oplost. Jammer ook voor de levensvormen die in de tussentijd het onderspit delven … Dat stemt tot nadenken.
Waar staan we op dit moment? De CO2-concentratie is de laatste 50 jaar fel gestegen, tot 400 ppm (parts per milion). Ter vergelijking: de ‘Columbia-rivier’ vulkaanuitbarsting (zo'n 16 à 15 miljoen jaar geleden) veroorzaakte een verhoging van de CO2-concentratie tot 400-500 ppm. De gevolgen voor het klimaat waren desastreus. Het zeeniveau steeg zomaar eventjes met 40 meter … Zetten we de huidige menselijke 'burp' verder (op dit moment ca. 7,5 gigaton koolzuurgas per jaar) dan mogen we de piek van de bijhorende temperatuursstijging verwachten rond 2250. De gevreesde 2°C extra bereiken we echter al in 2100. Tijd om op de rem te gaan staan dus. Het klimaatakkoord van Parijs wil daarop inzetten. In dat verhaal moet een heel deel van de reserves fossiele brandstoffen in de grond blijven zitten. Ze zijn 'unburnable', of Trump het nu wil of niet. En vanaf 2050 zullen we verplicht zijn om koolzuurgas uit de atmosfeer te filteren en vast te leggen in de ondergrond … net zoals de aarde dat al miljarden jaren doet. Een zeer kostelijke zaak …
Het tijdperk van het Holoceen is afgelopen, wordt gezegd. De mens drukt nu zijn stempel op de aarde. Dus: lang leve het Antropoceen! Hoewel …, lang? Wat als de menselijke leerling-tovenaar de 'planetary bounderies' aan zijn laars blijft lappen? Wat als we de 'sustainable development goals' van de VN niet halen? ‘Save our planet?’ Geoloog Manuel Sintubin maakt zich geen zorgen over de aarde. Die overleeft ongetwijfeld dit antropogene CO2-experiment. Maar geldt dat ook voor de mens zelf? Onze habitat is een levende en eindige planeet. Laat ons daarnaar handelen. De inzet is klaar en duidelijk ‘us and our future’!
'Politieke aardverschuivingen in Frankrijk' door Mia Doornaert (mei 2017)
Mia Doornaert neemt regelmatig deel aan het publieke debat over binnen- en buitenlandse kwesties. Ze was 38 jaar buitenlandjournaliste van De Standaard, waarvan ze 5 jaar doorbracht als vaste correspondente in Parijs. Ze is auteur en coauteur van verscheidene boeken. Recent verscheen van haar hand: 'Ontredderde republiek’.
‘Iedereen heeft twee vaderlanden, het zijne en Frankrijk’, placht men te zeggen. Merkwaardig genoeg zijn de Fransen zelf ten prooi aan een gevoel van 'rien ne va plus', ondanks de vele troeven van hun land. Frankrijk heeft hervormingen nodig, maar alle pogingen daartoe worden prompt gesaboteerd. Mia Doornaert peilt naar de diepere oorzaken van de malaise in een land met een zo glorieus verleden en een nog steeds benijdenswaardig heden. Haar relaas – van de monarchie tot de Revolutie, van Charles de Gaulle tot François Hollande, van de belle époque tot het einde van de exception française – doorweeft ze met eigen ervaringen en ontmoetingen. - uit 'Ontredderde republiek'
Samenvatting en meer informatie:
Comprendre le malheur français. Dit soort weinig opbeurende titels rolt sinds kort van de persen bij de uitgeverijen. Rien ne va plus in Frankrijk? Mia Doornaert spreekt zelf in haar boek van een Ontredderde republiek. De totaal a-typische Franse presidentscampagne lijkt dit te bevestigen. Het gebruikelijke duel tussen Les Républicains en Le Parti Socialiste vond niet plaats want beide partijen haalden niet eens de 2de verkiezingsronde. Het werd Marine Le Pen versus Emmanuel Macron. Uiteindelijk nam de piepjonge Macron (39 jaar) zijn intrek in het Élysée. De nieuwe president behaalde de overwinning zonder partij (zijn ‘En Marche’ is een beweging). Noch zijn pro-Europese houding als zijn on-Franse liberale discours vormden een struikelblok. Deze kandidaat was duidelijk a-typisch, tot en met zijn huwelijk met de 25 jaar oudere Brigitte. Had het ogenschijnlijk collectief neerslachtig land nood aan iets totaal nieuws?
Tijd voor duiding bij de recente ontwikkelingen in Frankrijk. ‘Een land heeft een collectieve identiteit,’ stelt Frankrijk-experte Mia Doornaert ‘je kan het niet begrijpen zonder het verleden te kennen’. Inzicht in het Franse ‘vécu’ kan alvast een en ander verduidelijken.
Le vécu
Frankrijk bestaat al meer dan 1000 jaar, sinds de kroning van Hugo Capet in de 10de eeuw meer bepaald. Enkel China doet het beter. De hele lange geschiedenis door was de ‘staat’ steeds het kloppend hart van het land: de initiatiefnemer bij uitstek. Tot op de dag van vandaag is er daarover bij links en rechts grote eensgezindheid. Liberalisme wordt in de regel gewantrouwd. ‘C’est l’état qui fait la nation,’ citeert Mia Doornaert een Franse politicus. Ter illustratie: in vele naties vormt de moedertaal de natuurlijke lijm, maar de ‘langage maternel’ van onze zuiderburen werd opgelegd door een ordonnantie onder François I in de 16de eeuw!
Acht eeuwen katholieke monarchie (tot 1789) bleek een geweldige motor voor de culturele ontwikkeling én uitstraling van het land. De Mona Lisa werd naar Parijs gehaald, Montesquieu, Voltaire en Rousseau drukten hun stempel op de Verlichting, Louis XIV werd gekopieerd tot in Rusland enz.
De monarchie delft uiteindelijk het onderspit maar de beroemde revolutie van 1789 had in wezen niet tot doel om de Franse staat te ondermijnen. Er was vooral een verzuchting naar meer inspraak en meer kansen voor iedereen. Immers: ‘Tous les hommes naissent libres et égaux’ zegt de Déclaration des droits de l’homme et du citoyen. En die idee is samen met de veroveringstochten van Napoleon meegereisd naar alle hoeken van Europa.
Tot in de eerste helft van de 20ste eeuw blijft Frankrijk een wereldspeler waar men naar opkijkt en is de Franse staat het cement, de leider en de motor van ‘les citoyens’. Maar na Wereldoorlog II worden de kaarten geschud: het begin van ‘le malheur français’.
Le malheur français
In de tweede helft van de 20ste eeuw kleurt de wereld angelsaksisch. Steden als Londen en New York nemen de fakkel over van Parijs. Een kaakslag voor Frankrijk, zeker gezien de erfvijandschap met Engeland. Meer dan 800 jaar machtsstrijd hebben ze erop zitten, zowel in Europa als in koloniale gebieden op andere continenten. Ook beleidsmatig is de zee diep. Liberale ideeën (geen Tatcher in Frankrijk!), een ongereguleerd internet … de Fransen en hun etatisme hebben het daar moeilijk mee. Als presidentskandidaat pleiten voor minder staat, zoals Macron deed, was bijgevolg erg gewaagd.
De wereld wordt niet alleen angelsaksisch, La France wordt na WO II ook een ‘gewoon’ land. Dat terwijl men nog niet zo lang geleden placht te zeggen ‘Iedereen heeft twee vaderlanden: het zijne en Frankrijk’. De Europese Unie biedt echter een opportuniteit om opnieuw een leidende rol te spelen. Tot in 1989 de val van de Berlijnse muur het Europese élan in Frankrijk breekt. Zwaargewicht Duitsland (ook al een erfvijand die Frankrijk sinds de erfopvolging van Keizer Karel eeuw dreigt te versmachten) kan nu zijn stempel drukken op het beleid. Mitterand had ooit nog een Europese munt geëist, maar de typische Duitse monetaire strengheid staat haaks op de Franse laksheid. Ter illustratie: in het verre verleden was een lege staatskas in Frankrijk niet ongebruikelijk en recenter gaf het land enkele malen de voorkeur aan devaluatie boven het aantrekken van de buikriem. En toch voerde presidentskandidaat Emmanuel Macron een pro-Europees discours.
Ook de binnenlandse situatie verandert. Frankrijk was in het verleden steeds een immigratieland. Integratie verliep grotendeels probleemloos. Of je nu van Vlaamse, Italiaanse of Armeense afkomst was, via de lagere school leerde je mooi Frans. Religie was in de état laique expliciet een privézaak en vormde dus ook geen struikelblok. Wanneer de Franse industrie in het laatste kwart van de 20ste eeuw echter banen verliest aan de lageloonlanden, krijgt het extreemrechtse Front National voet aan wal bij de werkloze arbeiders. De socialisten boren daarop een nieuw kiespubliek aan: de immigranten (cfr. acties ‘Touche pas à mon pote’). Dat leidt tot het zogenoemde ‘immigrationisme’: om kost wat kost geen enkele gemeenschap te stigmatiseren, worden ook scheeflopende situaties toegedekt. De doodsteek voor de integratie, blijkt achteraf. De onrust in de banlieues zijn alvast koren op de molen van Front National. Bovendien deelt bij de recente aanslagen Frankrijk het zwaarst in de klappen. Het geloof in de aloude état als beschermer gaat aan het wankelen. Resultaat Marine Le Pen kan meedingen naar het Élysée (ook mede dankzij het door Mitterand gewijzigde kiessysteem begin jaren 80).
Kortom
Frankrijk kreeg de laatste jaren heel wat teleurstellingen en trauma’s te verwerken. Zelfs de Europese beker hebben ze verloren. Rien ne va plus? Le citoyen heeft tijdens de presidentsverkiezingen duidelijk voor iets nieuws gekozen. Zal Emmanuel Macron dat (kunnen) brengen? Veel zal afhangen van de parlementsverkiezingen. Zal hij kunnen steunen op een meerderheid of wordt het een cohabitation met andersgezinden? Het meerderheidssysteem is zeker niet voordelig voor hem. Hij zoekt alvast medestanders ‘links’ en ‘rechts’.
Anders wonen in de toekomst door Leo Van Broeck (april 2017)
Leo Van Broeck is burgerlijk ingenieur-architect, medeoprichter van het bureau Bogdan & Van Broeck, professor aan de KU Leuven en Vlaams Bouwmeester. Bij de selectie van zijn architectuurprojecten, schenkt hij veel aandacht aan hun maatschappelijke waarde.
“Het nieuwe wonen moet qua beleving concurrentieel zijn met wat we ons voorstellen bij villaatjes in het buitengebied”, zegt Leo Van Broeck, Vlaams Bouwmeester. Hij schetst een visionair beeld van hoe we onze steden en de woonruimte in de toekomst kunnen organiseren.
Is er wel voldoende ruimte voor de verwachte bevolkingstoename? 500.000 extra woningen en de aangekondigde ‘betonstop’, is dat wel combineerbaar? Leo Van Broeck heeft een eigenzinnige visie. Een visie die steeds breder gedragen wordt, ook door de Vlaamse Regering. Hij gelooft in sterke woonconcepten om de Vlaming af te helpen van zijn ruimtevretende honger naar een alleenstaande woning op het platteland. Op die manier kunnen we én meer mensen aangenaam huisvesten, én onze schaarse open ruimte vrijwaren.
Samenvatting en meer informatie:
“We zitten allemaal in hetzelfde blauwe schuitje,” stelt Leo Van Broeck, “maar de mens is talrijk en gedraagt zich bovendien als een soort supermanager van de planeet”. De Vlaamse Bouwmeester legt meteen de vinger op de zere wonde. In dit ‘tijdperk van de mens’ of ‘Antropoceen’ zoals de wetenschap het recent benoemde, is de impact van onze soort op de aarde onmiskenbaar. Vooral ons ruimtegebruik is spectaculair: de mens bezet meer dan 70% van de vruchtbare oppervlakte! Dat genereert een hele resem problemen, tot en met global warming. Plaats ruimen, ‘mensenvrij’ maken, is volgens Leo Van Broeck een efficiënte strategie om de planetaire problemen aan te pakken.
Hoe zit het in Vlaanderen met het ruimtegebruik? De voorbije decennia van ‘verkavelen op grootmoeders wijze’ hebben de regio herleid tot een kruimelkaart. Slechts 30% van de Vlamingen woont in dorpen of steden, de rest in verkavelingen daar ergens tussenin. Onze woningen liggen verspreid, en om elkaar, de school, winkels e.d. te bereiken, werd een wereldrecord aan wegen aangelegd … Dat woonmodel zorgt voor een gigantisch ruimtebeslag dat op dit moment nog steeds met 5 ha per dag aangroeit! De zogenaamde betonstop heeft precies daarop betrekking. Europa heeft bepaald dat er vanaf 2050 geen extra vrije ruimte meer mag worden ingenomen. Het kan immers ook anders. Kijk maar naar Groot-Brittannië met zijn 1888 inwoners per km² ruimtebeslag tegenover 1284 per km² ruimtebeslag in Vlaanderen. Het zijn vooral de dicht bevolkte steden die er het verschil maken. Rond die Engelse steden ligt dan een ‘echte’ green belt en geen uitdijende rand.
Wat kan stedelijker wonen opleveren voor Vlaanderen? Geconcentreerd wonen heeft zonder twijfel een enorme impact op mobiliteit en is alvast een uitstekend antwoord op het fileleed. De villabewoner ‘op het platteland’ kan immers niet zonder auto (en bijhorende garage, oprit enz.) voor zijn inkopen en vrijetijdsbestedingen. In de stad is zachte mobiliteit (te voet, openbaar vervoer, fiets) daarentegen wel een alternatief voor de wagen. Is die dan nog zijn centen waard? Staat hij eigenlijk niet het grootste deel van de dag stil? Autodelen komt dan in het vizier en, in de toekomst, wie weet, ook de zelfrijdende niet-individuele auto. Kortom, van het één komt het ander en die sneeuwbal rolt nog verder: minder auto’s = minder verkeersdoden + een aangename omgeving + minder CO2 enz. Verdicht wonen in de stad met alle winkels, scholen en voorzieningen bij de hand, maakt daarnaast ook gewoon tijd vrij, voor elkaar, voor zichzelf en voor community building. Niets dan voordelen dus!
Waarom haalt stedelijk wonen het (voorlopig nog) niet van de plattelandsvilla? Een stadsomgeving staat voor rijwoningen en hoger bouwen. Dat zijn immers de beste opties om veel mensen te huisvesten en bovendien ook energiezuinige bouwsels. De Vlaming loopt er echter niet warm voor en denkt wellicht spontaan aan kleine ruimten, weinig licht, gebrek aan groen, lawaai enz. Daar precies ligt de uitdaging voor architecten en stedenbouwkundigen volgens Leo Van Broeck. Sterke concepten moeten wonen in de stad even aantrekkelijk maken als de villa op het platteland. Uitgelijnde kroonlijsten die van lange rijen appartementsgebouwen van gelijke hoogte een ‘zeedijk’ van een zonnewering maken, passen daar zeker niet bij. Hoog en laag afwisselen wel. Creativiteit is van het grootste belang. De pretfactor moet omhoog! Waarom niet een lege silo ombouwen tot een aantrekkelijk flatgebouw? En ruimte incalculeren in de stad om je mountainbike moddervrij te maken, kan toch ook? Voor een gezellig park met een strook verwilderde bloemenwei is er zeker plaats, als we de sportzaal, de school, het warenhuis en de parkeergarage op elkaar stapelen. The sky is the limit!
Met z’n allen op onze dichtbevolkte planeet in vrijstaande villa’s op het platteland wonen, kan echt niet meer. Waar ligt dat platteland trouwens als alle ruimte wordt ingenomen door percelen met een huis, gemillimeterd grasveld en de obligate schutting? Een verkaveling is echt geen ‘dorp op den buiten’, en zeker geen schilderij van Bruegel. En eerlijk gezegd zijn we zo veel onderweg dat we niet eens zo veel tijd doorbrengen op ons ‘platteland’. “Het platteland is doodgeknuffeld,” besluit Leo Van Broeck, “maar we moeten niet pessimistisch zijn, het komt terug, als we er opnieuw plaats voor maken.” Compact wonen hoeft bovendien niet griezelig te zijn. Hoe schattig is Delft niet? En hoe genieten we niet van het landschap rond het Toscaanse San Gimignano? De Vlaamse bouwmeester is ervan overtuigd dat we Vlaanderen kunnen ontsnipperen en bijvoorbeeld via verhandelbare grondrechten geleidelijk de omgekeerde verkavelingsbeweging maken. Op voorwaarde dat er voldoende draagvlak is bij de bevolking, natuurlijk. We moeten geloven dat het anders kan!
Verdere lectuur: www.vlaamsbouwmeester.be
'Aanslagen in Brussel. 1 jaar later' door Alexander Van Leuven (maart 2017)
Alexander Van Leuven is radicaliseringsambtenaar van de stad Mechelen (de eerste van België) en lid van de onderzoekseenheid aan het Centrum Interculturalisme, Migratie en Minderheden aan de KU Leuven. Hij komt dagelijks in contact met levens die lijden onder de gevolgen van de aanslagen in Brussel op 22 maart 2016. Vanuit beide achtergronden (een praktische en een theoretische) vertelt hij zijn kant van het verhaal.
"Mijn werk is gestart als master student in Molenbeek, waar ik ruim twee jaar op zoek ben geweest naar de zogenaamde No-go-zones. Dat zijn plaatsen waar politie niet zou durven komen. Ik ontdekte dat dit geen ruimtes zijn, maar incidenten die vaak georkestreerd worden door drug -en autozwendelaars. Ik ontdekte ook dat er een radicaliseringproces aan vooraf gaat. Zo kwam ik terecht in Mechelen om het radicaliseringsbeleid vorm te geven. Gesterkt door veldwerk als antropoloog en studies uit Chicago en Parijs, zetten we Mechelen wereldwijd in de top van de sector. Graag vertel ik het verhaal van hoe we met onderzoek de praktijk versterken."
Samenvatting en meer informatie
De aanslagen in Brussel (en elders) zijn onlosmakelijk verbonden met radicalisering. Maar wat houdt dat precies in? In de heersende visie is radicalisering een statisch gegeven. Je bent geradicaliseerd of je bent het niet. De ommezwaai loert steeds om de hoek, gaat pijlsnel en is meteen heel agressief. Vandaag nog met een kort rokje naar school? Morgen met een automatisch geweer in Syrië. Vaak wordt daarbij ook expliciet de link gelegd tussen religie en geweld. Vanuit het statisch discours is repressie de beste oplossing. Gespierde straffen (cfr. de huurlingenwet, uitzetting op basis van een vermoeden…) zullen het probleem wel de kop indrukken! Deze aanpak is echter allesbehalve goedkoop (extra gevangenissen?) en lijkt soms een loopje te nemen met de basisprincipes van onze rechtstaat. En is deze methode eigenlijk efficiënt?
Met heel wat terreinervaring en onderzoek achter de kiezen, pleit Alexander Van Leuven voor een andere aanpak. Uit Deens onderzoek – het land is ervaringsdeskundige bij uitstek – blijkt immers dat Syrië-gangers verschillende profielen hebben. Er zijn uiteraard strijders maar evenzeer ambulanciers, logistieke ondersteuners enz. Eenzelfde, harde bestraffing van iemand die terugkeert, veroorzaakt daardoor mogelijk nog meer radicalisering. Radicalisering is trouwens een proces in fasen, van recrutering naar de kennismaking met wapens over klein geweld tot de strijd. Van Leuven benadrukt dat die indeling heel belangrijk is voor een correcte rechtsgang, want eigenlijk kun je tot de laatste fase nog steeds terug. Is een repressief beleid dan altijd de goede oplossing of is het logischer, efficiënter, menselijker én goedkoper om het niet zo ver te laten komen?
Vanuit zijn ervaring in de zogenaamde ‘No Go zones’ van Molenbeek en zijn huidige job als radicaliseringsambtenaar in Mechelen definieert Alexander Van Leuven radicalisering precies als een proces dat zo vroeg mogelijk een halt moet worden toegeroepen. Niet met repressie, wel met preventie. Wanneer frustraties (bvb door de hoge werkloosheidsgraad bij de vaders) dreigen de identiteit buitensporig te verscherpen en criminaliteit aan te moedigen, kan een systeem van integrale veiligheid tijdig de boel ontzenuwen. Een intense samenwerking tussen moeders, jeugdwerkers, opvoedingswinkels en de probleemjongeren blijkt wonderen te doen! In Mechelen stonden de laatste jaren verschillende kandidaten klaar om naar Syrië te vertrekken. Preventie hield hen hier. De voedingsbodem voor radicalisering was er, maar ook de juiste hulp. Duidelijk een efficiënte strategie tegen radicalisering en een escalatie naar terrorisme dus.
'De vluchtelingencrisis' door Pieter Stockmans (februari 2017)
Pieter Stockmans is onderzoeksjournalist en reist al tien jaar door de Arabische wereld. Hij onderzocht van binnenuit de radicalisering van alle strijdende partijen in het Midden-Oosten. Voor Knack, MO* Magazine, De Standaard en Middle East Eye leefde hij al ingebed bij Syrische vluchtelingen in de buurlanden van Syrië en op hun weg naar Europa, jihadisten in Turkije en Jordanië, de Koerden in Syrië, Hezbollah in Libanon, de inwoners van Egyptische volkswijken, islamitische en seculiere protestbewegingen in Jordanië, en bij vele Israëli’s en Palestijnen. Hij stond vooraan tijdens historische momenten van de Arabische Lente in Tunesië en Egypte, en is medeoprichter van het journalistieke project 'Tussen Vrijheid en Geluk', dat de menselijke verhalen achter de Arabische opstanden brengt.
Pieter Stockmans is coauteur van De Jihadkaravaan, een boek over alle conflicten die de grote vluchtelingenstromen hebben veroorzaakt. Het boek zal na de lezing ook te koop zijn.
Samenvatting en meer informatie:
Achter de choquerende beelden van de vluchtelingencrisis schuilt een beleid dat niet altijd even prominent onder de aandacht komt. Zo lanceerde de Europese commissie op 6 april 2016 een grootschalig hervormingsplan van het Gemeenschappelijke Europese asielsysteem. Doel is om zo veel mogelijk asielzoekers buiten Europa te houden en daarnaast de vluchtelingen die binnenkomen zo eerlijk mogelijk te verdelen over de lidstaten.
De droge feiten
Turkije en Libië zijn de gedoodverfde kandidaten om de rol van grensbewaker van Europa op zich te nemen. In ruil voor gulle financiële steun werd ondertussen al een akkoord afgesloten met Turkije. Juridisch zit hier echter een flink haar in de boter. Turkije onderschrijft immers niet het VN-vluchtelingenverdrag uit 1951 en is daardoor zelf per definitie geen ‘veilig land’. Zal Turkije zijn belofte houden om geen vluchtelingen terug te sturen naar de conflictlanden? Hoe staat het met de asielprocedure? Kunnen (erkende) vluchtelingen in de toekomst toegang krijgen tot legaal werk, onderwijs, zorg… ? Verontrustend, misschien klinkt een illegale boottocht naar Europa wel aantrekkelijker.
Wat is het plan voor een eerlijke verdeling binnen Europa? Elke vluchteling moet in principe een asielaanvraag indienen bij het eerste Europese land dat hij betreedt. Het is echter niet de bedoeling dat pakweg Griekenland en Italië alle lasten dragen. Wanneer voor die grenslanden het maximum aantal vluchtelingen is bereikt, moeten de andere lidstaten ook hun verantwoordelijkheid opnemen. Om dat alles fair te houden, houdt de verdeelsleutel rekening met de financiële draagkracht (BBP) van elk land. De asielprocedure van de 160.000 gestrande vluchtelingen op de Griekse eilanden vormt alvast een eerste testcase. Maar er zijn slechts enkele tientallen advocaten …
Pieter Stockmans droomt van een ‘Wir schaffen das 2.0’, met een volwaardige asielprocedure in de inkomlanden en een Europa dat als rijk continent een groter deel van de vluchtelingen binnen zijn grenzen opneemt. Een Europese asielinstantie zou daarbij wellicht alles werkbaarder maken.
Het menselijke verhaal
Hoe beleeft een Syrisch gezin met twee jonge kinderen uit Aleppo de vluchtelingencrisis en het bijhorende beleid? De ouders nemen de zware beslissing om niet achter de EU-Turkije-deal te blijven zitten, in een precaire situatie, zonder recht op legaal werk, zonder recht op onderwijs voor hun kinderen, zonder hoop op een toekomst… Is hun keuze voor de door de Turkse maffia georkestreerde mensensmokkel verkeerd? Is het begrijpelijk dat zij het leven van hun dochtertjes in gevaar brengen op een afgedankt rubberbootje richting Europa? Het verhaal loopt goed af voor dít gezin. Vandaag lopen de twee dochtertjes school bij De Ark in Kessel-Lo. Hun moeder huilde tranen van geluk. Het publiek in de bib Leuven begreep haar helemaal.
Meer info over
- de reportages van Pieter Stockmans https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728637600782888/
- zijn analyses https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728636737449641/
- een mooie brief... https://www.facebook.com/events/1724523814527600/permalink/1728641934115788/
- vluchtelingen in Leuven vluchtelingenleuven.be
'Wat met Trump?' door Politicoloog Bart Kerremans (januari 2017)
Op 8 november 2016 werden de Amerikaanse presidentsverkiezingen ietwat verrassend gewonnen door Donald Trump. Hoe deed hij dat en welke rol speelden de politieke spelregels in de Verenigde staten hierbij?
In Amerika verhindert het ‘winner takes it all’-principe dat kleine partijen op zichzelf kunnen doorstoten tot het hoogste ambt. Om een gooi te doen naar het presidentschap, diende outsider Donald Trump daarom ‘in te breken’ in een van de twee partijen die er echt toe doen: de Republikeinen of de Democraten. In het verleden was hij geregistreerd kiezer voor beide kampen maar als presidentskandidaat bekent hij definitief kleur voor de Republikeinen.
Tijdens de verkiezingen profileert Donald Trump zich als een a-typische politicus. Hij loopt bovendien ideologisch op twee benen. Zijn plan om de bedrijfsbelastingen te verminderen bijvoorbeeld, is een klassiek Republikeinse thema. Hoge invoertarieven voor Amerikaanse bedrijven die uitwijken, is dat echter niet. De daarbij gegenereerde winst investeren in grote infrastructuurwerken, klinkt zelfs ronduit links!
Deze tweespalt levert geen windeieren op. De traditionele rode staten blijken trouw aan de Republikeinse partij maar Donald Trump weet daarnaast ook kiespubliek af te snoepen van de Democraten. Vooral in staten met een sterk toegenomen etnische diversiteit of met veel werkloosheid ten gevolge van de Chinese groei, krijgt hij onverwacht voet aan wal. Voorstellen als de Mexicaanse muur en slogans als ‘Buy American’ spelen er in op het heersende kwetsbaarheidsgevoel.
Vermits het Amerikaanse kiessysteem ALLE kiesmannen en –vrouwen toekent aan de winnaar, blijkt de ‘swing’ van staten als Wisconsin, Pennsylvania en Michigan van kapitaal belang voor Donald Trump. Hij slaagt erin de vereiste meerderheid van 270 kiesmannen binnen te halen. Vanaf 20 januari 2017 is hij de nieuwe president van de Verenigde Staten van Amerika.
